Çoğumuz iyi bir gece uykusunu tercih ederiz. Kâfi ve kaliteli bir gece uykusu daha fazla güce, daha iyi odaklanmaya ve daha iyi bir ruh haline yardımcı olur. Uyku, yalnızca bu tesirleri ile değil uzun vadeli tesirleri ile de değerlidir. Uykunun uzun vadeli sıhhati korumak için sahiden kritik olduğuna dair artan birçok delil vadır.
Çok az yahut kalitesiz uyku, ferdî seçimlerimizin bir sonucu olabilir: çok fazla alkol yahut kafein tüketmek, yatmadan evvel telefonlarımızda çok vakit geçirmek yahut yalnızca uyku için gereğince vakit ayırmamak. Uykusuzluk uyku apnesi, depresyon yahut kronik ağrı üzere öbür bir sıhhat sıkıntısından yahut aldığımız bir ilacın yan tesirinden de kaynaklanabilir. Nedeni ne olursa olsun, zayıf uyku sıhhat için berbattır.
Uzmanlara nazaran, yetişkinlerin ülkü sıhhat için her gece en az yedi ila dokuz saat uyuması gerekir. Bu saatlere uymuyorsanız, işte risk altında olabileceğiniz uzun vadeli sıhhat problemlerinden kimileri:
DEPRESNYON VE ANKSİYETE
Araştırmalar kronik uykusuzluğa sahip bireylerin, uykusuzluk teşhisi konmamış şahıslara kıyasla daha yüksek oranda depresyon ve anksiyete yaşadıklarını gösteriyor. İddialar, uykusuzluk teşhisi konan bireylerin yüzde 15 ila 20’sinin majör depresyon geliştireceğini gösteriyor.
Ruh hali ve uyku ortasındaki ilgi karmaşık ve iki taraflıdır. Depresyon yahut anksiyete uyku berbatlaşabilir ve uyku eksikliği ortaya çıkabilir. Bu durumda uyku eksikliği de depresyon ve anksiyete üzere durumları kötüleştirebilir. Şubat 2019’da yapılan bir incelemeye nazaran, uykusuzluk, her yaştan beşerde depresyon gelişimi için bağımsız bir risk faktörü olarak kabul ediliyor.
Bazen uyku sorunlarına ve anksiyete yahut depresyona yardımcı olmak için farklı tedavilere muhtaçlık duyulur, lakin kimi durumlarda yalnızca uykunun iyileştirilmesi ruh haline yardımcı olabilir. Ağustos 2018’de yayınlanan ve uykusuzluk tedavisinin depresyon üzerindeki tesirlerine bakan 23 çalışmanın meta-analizi, uykusuzluğun tedavisinin ruh hali üzerinde olumlu bir tesiri olduğunu gösteriyor.
TİP 2 DİYABET
Kalitesiz uyku yahut kısa uyku mühleti diyabetli ve diyabetsiz bireylerde daha berbat kan şekeri denetimine neden olabilir. Tıpkı vakitte diyabet geliştirme riskini de artırabilir.
Eylül 2020’de Diabetologia’da yayınlanan yeni bir araştırma, uykusuzluğun tip 2 diyabet riskini yüzde 17’ye kadar artırabileceğini buldu.
KİLO ALMA VE OBEZİTE
Laboratuvar araştırmaları, gereğince uyuyamamanın obezite ile bağlantılı metabolik değişikliklere yol açabileceğini öne sürüyor. Araştırmalara nazaran uyku mühleti ve obezite oranlarına bakan gözlemsel çalışmalar, kronik metabolik bozukluk ile gereğince tertipli dinlenememe ortasında bir irtibat bulmuştur. Temas bilhassa çocuklarda güçlüdür.
16 yıl boyunca 68 bin 183 bayanı izleyen bir çalışmada, gecede ortalama beş saat yahut daha az uyuyanların, gecede beş saat ve daha fazla uyuyan bayanlara kıyasla yüzde 15 daha fazla obezite gelişme riski olduğunu gösteriyor.
HİPERTANSİYON, KALP HASTALIĞI VE İNME
Zayıf uyku ve uyku sorunlarını kalp krizi ve felç ile karşılaştıran geniş insan kümelerinde yapılan araştırmalar, daha makûs uykunun bu kalp sorunlarıyla irtibatlı olduğunu göstermiştir.
Haziran 2020’de yayınlanan bir çalışma, makûs uykunun kalbe ziyanlı olabileceği muhtemel bir düzenek tespit etti; uyku parçalanmasının (gece boyunca uykuyu bozan tekrarlanan uyanışlar) atardamarlarda iltihaplanma ile bağlantılı olduğunu ve bunun da ateroskleroza yol açtığını gösterdi.
Ayrıyeten uyku bozukluklarını kalp sorunlarıyla ilişkilendiren ispatlar da vardır. Uyku apnesi yaşayan bireylerin hipertansiyon, kalp krizi ve felç risklerinin daha yüksek olduğu bilinmektedir.
BÖBREK MESELELERİ
Uyku ile böbrek sıhhati ortasındaki temas, uyku ile öteki kronik durumlar ortasındaki temas kadar kesin bir halde kurulamamıştır lakin birkaç ön çalışma vardır.
2018’de yayınlanan araştırmaya nazaran kronik uykusuzluk, kronik böbrek hastalığının gelişimi ve ilerlemesi ile bağlantılıdır.
BİLİŞSEL PROBLEMLER VE DEMANS
Zayıf uyku yahut yetersiz uykuya bağlı meseleler genellike uzun vadede kendisini gösterir. Kronik uykusuzluk, hayatın ilerleyen devirlerinde Alzheimer hastalığı üzere görünen değişikliklere ve hipokampusta ve öbür bölgelerinin yaralanmasına neden olabilir. Hipokampus, öğrenme ve hafıza için kritik alanlardan biridir
Örneğin, Ocak 2019’da yayınlanan bir araştırma, başkalarına nazaran nispeten daha az derin uykusu olan yaşlıların, Alzheimer hastalıklarının daha fazla ilerlediğini gösteriyor. Birebir tesir, Mart 2020’de yayınlanan bir öteki araştırmada daha genç bireylerde de bulundu.
Ayrıyeten uyku yoksunluğunu artan beta-amiloid (Alzheimer hastalığına bağlı bir protein) üretimiyle ilişkilendiren ispatlar da vardır; Nisan 2018’de yayınlanan bir araştırma, bu tesirin yalnızca bir gecelik uykusuzluktan sonra bile başlayabileceğini göstermektedir.
BAĞIŞIKLIĞIN BOZULMASI
Gereğince kaliteli uyku almamak, bağışıklık sistemi üzerinde çok büyük bir olumsuz tesir oluşturabilir. Uyku bozukluğunun enfeksiyonlara daha hassas olmakla temaslı olduğuna dair ispatlar vardır.
Örneğin, Ocak 2017’de yayınlanan bir çalışmada, 11 çift ikizden alınan kan örnekleri incelendi ve daha az uyuyan ikizin, kâfi uyuyan kardeşe kıyasla depresif bir bağışıklık sistemine sahip olduğu bulundu.
Evvelki bir araştırma, gece 6 saatten az uyuyan şahısların standart üç dozlu hepatit B aşısına karşı antikor reaksiyonları verme mümkünlüğünün çok daha düşük olduğunu ve ortalama 6 saatten fazla uyuyanlara kıyasla aşı tarafından korunmasız kalma mümkünlüğünün kıymetli ölçüde daha yüksek olduğunu bulmuştur.
Ve bağışıklık sisteminin kıymetli fonksiyonlarının (çeşitli bağışıklık hücrelerinin büyümesi ve üretilmesi) sırf uyku sırasında gerçekleştiğine dair ispatlar vardır.
MAKUS BAĞIRSAK SIHHATİ
Bağırsak mikrobiyomu, gastrointestinal sistemde bulunan bakteri ve mantarlar üzere tüm mikroorganizmalardır. Araştırmalar, mikrobiyomun ne kadar çeşitli olursa, genel sıhhat için o kadar iyi olduğunu göstermektedir. İrritabl bağırsak sendromu (IBS), tip 1 ve tip 2 diyabet, obezite ve psoriatik artrit üzere durumlarda daha düşük bakteri gözlenmiştir.
Gece vardiyasında çalışan personellerin yaşayacağı üzere değişen uykunun bağırsak sıhhatini etkileyebileceğini öne süren kimi araştırmalar vardır. Lakin bu araştırmalar hala başlangıç aşamasındadır.
26 erkeğin mikrobiyomlarına bakan Ekim 2019’da yayınlanan bir araştırma, toplam mikrobiyom çeşitliliğinin artan uyku verimliliği ile olumlu ahenk gösterdiğini ve toplam uyku müddetinin uyku başladıktan sonra uyanma ile negatif ahenk gösterdiğini buldu. Çalışmanın müellifleri şu sonuca varmışlardır: Bağırsak mikrobiyomunun çeşitliliği daha iyi uykuyu takviyeler.
Ensonhaber
