Türkçenin Can Babası olarak anıldı birden fazla yerde. O bazen bu isimden rahatsız olsa da güzeline da gitmiyor değildi. Can Baba ismiyle “Türkçenin en lirik şairi olduğu ve fevkalade aşk şiiri yazdığı biraz unutuldu.” Hasan Ali Yücel’in oğluydu Can Baba, birinci şiirini de babası bastırmıştı. Babasının Milletvekili olmasını sevmedi hiçbir vakit. O boş protokole karşıydı daima. Lakin gün gelecek o eleştirdiği boş saydığı Milletvekilliği ceketini kendi giyecekti. Siyasetle ortası oldu mümkün iyi olmadı. Daima eleştirdi, tenkit şiirleri de yazdı. Hatta yazıları yüzünden 15 yıl karar giydi. Neyse ki af çıktı da hepsini yatmadı. Can Babamız birazda küfürbazdı hanı, lafı gediğine küfürle oturturdu birçok vakit. Bunu eleştirenlere de “ E canım ne yapayım küfürsüz öteki nasıl anlatılır bu hadise der” İnsanın yüzüne hafif bir tebessüm bırakmasına sebep olurdu. Bir de “Bu ülkede bir küfür etme özgürlüğümüz var” deyip bu özgürlüğü elden bırakmamak gerektiğine inanırdı. Hayatını şiire boyayan Can Yücel’in bugün doğum günü.
Yeterli ki doğdun Can Baba…
Özgür Yici’nin, Türk şiirinin değerli isimlerinden Can Yücel ile ölmeden evvel yaptığı son röportaja şöyle bir göz atalım, analım onu. Yücel, bu röportajı, Datça’da, eşiyle yaşadığı köy konutunda vermişti. İşte son röportajdan değerli satır başları…
ŞİİR HAYATTAN ÇIKAR
-Datça’ya kaçışın sebebi nedir?
Evvel Marmaris’e gelmiş, buraya da uğramış ve beğenmiştim. Sonra Marmaris’ten de ayrıldık ve İstanbul’a yerleştik. Birinci olarak aşağı üst 10 sene evvel geldim. Biraz param vardı ve buralar o vakitler ucuzdu. Parayı denkleştirdik ve bir konut aldık. Tamir ettirdik. İstanbul da sıktı esasen. Havası bozuldu, tadı bozuk.
…
-İnsanlar “şu işe girdim, şöyle yaptım” diye otobiyografilerini yazıyorlar. Meğer siz bir otobiyografi yazmadınız. “Ben bunu hissettim, şu formda duyumsadım” dediğiniz şeylere beden verdiniz. Şiirleriniz için ruhunuzun otobiyografik fasikülleri diyebilir miyiz?
Her yazı modülünün o denli olduğunu kimse söyleyemez. Yaşadığım şeyleri yazdığım yanlışsız. Lakin direkt doğruya, kesinlikle onları yazmak diye bir şey yok. Farklı hususlarda da, o an için hissettiğin, inandığın öteki bir durum hakkında da yazabilirsin. Fakat genel olarak şiirlerimin yaşadıklarımdan çıktığı yadsınamaz. Şiir hayattan çıkar. Ancak günübirliğine çıkan bir vaka vardır, bir durum vardır. Sizi tesirler. O vakit o denli hisseder o denli yazarsınız. Şiirin temelini doğal ki yaşadıklarımız oluşturur.
…
-Ettiğiniz bir lâf için hiç pişman oldunuz mu?
Ben genel olarak pişmanlık duymam. Hatta buna bir de lâf taktım; “Ben pişmaniye yemem” diyorum. Lakin yeniden de biz müellif çizer ekibi aşağı üst hukuku bilmek zorundayız. Başımızın belaya girmemesi için gerekli bu. “Bu lâfın ucu nereye çıkar” diye düşünmek zorundayız. Sözlerimizin nereye gideceğini iyi hesaplamamız, kanunları iyi bilmemiz gerekir. E, aslında bu denli yıldır öğrendik bu boku. Ancak tekrar bütün önlemleri almana karşın lisan açık verebiliyor. Hatta bir davamda hakimin birine dedim ki “Hakim beyefendi, ben kendimi yarı yarıya sizin üzere hukukçu zannediyordum. Bu kelamdan de beni şubeye çekeceğiniz hiç aklıma gelmiyordu. Lakin siz benden daha iyi bir hukukçuymuşsunuz. Buldunuz ya bunda bir hata ögesi.” Şayet canın cürüm bulmak istiyorsa arayınca bulursun. Arayınca diyorum ancak.
-Peki söylemediğinizden pişman olduğunuz, şu lâfı şurada yapıştırmalıydım dediğiniz durumlar gerçekleşti mi?
O işi yıllardır öğrendim. Yerini buldum mu lâfı yapıştırıyorum. O hususta bir eksikliğim yok. Ancak aslında onun dışında dilimin ucuna gelip de söylemediklerim var. Hatta artık bu tükürük bezleri ağzımı kuruttuğundan ötürü iyice kasvet çekiyorum. Karşıma yüzüne tükürülmesi gereken herifler çıktığı vakit tüküremiyorum. Bu türlü eksikliklerim var.
İSTANBULLU İNCE İNCE KÜFÜRLÜ KONUŞUR
-Sizin ve şiirinizin asıl besin kaynağı neydi? Sol mu sizi besledi, bir marangozun çalışması, bir balıkçı teknesi?
Genel olarak yalnızca babam değil bütün konut “harbi” konuşurdu. Esasen İstanbul lehçesini nedense pek kibar bir lehçe diye tanırlar. Halbuki değil. İstanbullu ince ince küfürlü konuşur. En kibarları saraylılardır. Onlar bile icabında küfür eder. Biz meskende rahat konuşurduk, babamın arkadaşları gelirdi onlar da o denli konuşurdu. Benim dostlarım, şairler de, ressamlar da o denli. Hepsi küfür eder, düşündüklerini harbi harbi söyler. E, onlarla konuşa konuşa ben de kaptım bir şeyler olağan. Türkiye’de insanlara tanınan özgürlüklerden kala kala bir küfür etme özgürlüğü kaldı. Onu da elden kaptırdın mı geriye bir şey kalmaz. Onun için sıkı durmak lâzım. “Küfür etme özgürlüğüne sahip çıkmak lâzım.” Ele vermemek lâzım.
-Babalar soyadlarının devamını görmek için erkek torun isterler. Siz babanız eski ulusal eğitim bakanı Hasan Ali Yücel’e bir torunun ömrüyle kısıtlı kalmayan bir soyadı devamı bahtı verdiniz. Şiirleriniz bir erkek torun mu?
Bu çizgide ne yapmışsak mutluyum. Babamı severdim, sayardım. Onun için ne yaptıysam bedel yani. Daha sonraki aile fertlerimiz de iyi çıktı. Ressamı çıktı, balıkçısı çıktı, hekimi çıktı. Torunlarsa bela. Tahminen bütün büyükbabalara, büyükanalara konuşulduğu üzere ortalarında “Bizim Ali Beyefendi var, Mecnun Ali Beyefendi. Şunu demiş, bunu demiş” stili konuşuyorlardır. Geçen gün bir tanesi, “Cumhuriyetin 75’inci yılı oldu. Bu muhteşem cumhuriyeti ne vakit bitireceksiniz” demiş, gülmekten öldüm.
-Peki kendinizi muvaffakiyetle anlattığına inandığınız bir şiiri tamamlayınca ne hissediyorsunuz?
Mutlu oluyoruz doğal. Bir şey başarmanın gururu ve sevinci ekleniyor. Bir de üslûplu bir şiirim olduğu için “Şu şiirim şu lisana mi kaçmış, falanca şairden biraz etkilenilmiş üzere algılanır mı” diye ben de kendi kendimi oturup eleştiriyorum. Bir şiiri yazdıktan sonra da bir sürü efor harcıyoruz. Eğlenceli lakin. Şiir eğlenceli, keyifli bir şey.
-Çocukken en büyük düşünüz neydi?
Çocuklar “şu meslekten yahut bu meslekten olacağım” diye düşünür, hayaller kurar. Lakin bu bende olmadı. Yalnız ailem öğüt verdi, babam öğüt verdi. Babamın üretkenliğini ben de hissetmiş olabilirim. Kendimi bu türlü geliştirmiş, tahminen bundan etkilenmiş olabilirim. Eski Yunanca ve Lâtince okudum. Sonuçta siyaset molitika falan üçkağıda dönmüş. Artık ondan da olmadığıma mutluyum. Şayet bir partiye falan girseydim, kimbilir kaç kez kovulmuştum. Her seferinde tekrar kovarlardı.
HER VAKIT HATIRLAMALI MEVTI
-Son şiirlerinizden “Requiem”de, yarım yaşandığına bin pişman olunan, yarım kalan bir hayattan bahsediliyor. Mevtin ihmal edildiğinden dem vuruluyor. Bu yarımlığın sebebi ne?
Yarım kalan şu ki; insan yaşarken ömrün kurallarından biri olan vefatı unutuyor. Mesela Fazıl Hüsnü’nün bir şiiri vardır: “Kimse getirmiyor aklına ölümü” diye. Bence vefata de temas etmeli. İnsan yaşarken her vakit hatırlamalı mevti. Bu bir şuur problemi. Birebir vakitte insanın hayatına aslen keyif katıcı bir şey. “Ölmek için yaşıyoruz” demek daha keyifli. Zira mevti unutmaman, yaşama, yaşadığın ana daha fazla sahip çıkışını getiriyor peşi sıra. Bundan dolayı, vefatla birlikte yaşamanın verimli bir hayat şekli olduğuna inanıyor ve o denli yaşamamanın yarım yaşamak olduğunu tez ediyorum. İnsan vefatla bitişik yaşarsa, bu mevt korkusu daha fazla yaşama sahip çıkmaya yol açar. Daha “tam” yaşamayı sağlar. Düşünmemeyi eksiklik hissediyorum. Sonunda hiç vefat yokmuş üzere yaşıyor insan.
…
-Son periyot şiirleriniz, edebiyatın yanısıra bir hekimin yaptığı bir deneyin evrelerini teybe okuyor üzere. Daha değişik daha karamsar bir lisan kullanılıyor.
Hastalıkla direkt doğruya bağlantısı var. Hastalık diğer bir şey. “Hastalığın sonucu vefat olsa bile, seyri apayrı bir şey.” Acısı, ateşi var, sana bakanların haklı olarak sana verdikleri duygusal acı var, iğneler var, ameliyatlar var. Var da var. Hastanede bir sürü hastayla birlikte yaşıyorsun. Çok da uzun sürerse hastalık bir hayat stiline dönüşüyor. Başıma gelen neyse onu daha iyi anlamak için gayret gösteriyorum: “Urartulu bir ur.” Her şey husus oluyor da hastalık niçin husus olmasın!
-Hastalığı irdelemek…
Hastalığın girdisini, çıktısını, siyahlığını, aydınlığını irdelemek gerekir. Mesela 16’ncı yüzyıl Fransız muharriri Montaigne’nin “Denemeler” ismindeki yapıtını okursanız… Oh-hooo. Kitabın yarısı hastalık ve vefat hakkında. Adam sevinçli bir herif aslında, lakin safra kesesinde taş varmış. Ameliyatlar da o yüzyılda kolay değil. Tabipler da söylüyor zati, bu taş ağrıları, safra kesesi ağrıları “çok bok” ağrılar. Hudutlara dokunuyor, sistemi bozuyor. O periyotlarda ağrı kesici ilaçlar da gelişmemiş. Adam ağrı içinde “o kaplıca senin, bu kaplıca benim” dolaşıyor. O, hastalıkla yaşamayı öğrenmiş. Ancak bu da demektir ki; şayet canım yanıyorsa aşağı üst yaşıyorum.
-Peki eşiniz Güler hanım? Yıllar evvel “Güler beni bırakıp gittiğinde, bütün ışıkları yakıyorum, yarım değil bir kalıp peynir alıyor, 35’lik değil, yetmişlik rakı sipariş ediyorum. Gören düğün var sanır.” diye bir şiir yazmıştınız. Nedir bu hafif çaplı üçkağıtçılık?
Güler iyi. O devirler ben fazla baş çekiyordum, o da kızıp gidiyordu. Adet haline getirmişti. Yıllık müsaade üzere bir hale dönmüştü onun gidişleri.
PARA DERDI DAIMA OLDU
-Halen duyduğunuz bir korku var mı?
Para telaşı daima oldu. Babamdan esasen hiç bir şey kalmadı. Ben şiirlerimle yönetim ettim daima. Artık vaziyetim biraz daha iyi. Kitaplarım satıyor, mesken kirası vermiyoruz. Yani karnımızı doyurmak açısından bir ıstırabımız yok. Şu günlerde paraca sorun çekmiyorum.
…
-Mahkemeler ikinci adresiniz gibi…
Biz daima damgalı adam olduk. Ben hayatım boyunca muhalif yaşadım. Devlet ve herkes beni negatif diye belledi. Onun için “kan grubum rh negatif.” Onun için düzenle birbirimize kan alıp veremiyoruz. Neyse ki çocuklar rahat büyüdü. Hasta masta olmadılar. Bu ana – baba için olağanda büyük sıkıntıdır lakin biz kolay atlattık. Ağır mahpuslar yedim, iki sene askerlik yaptım. Duruşmalar yordu beni. İşsiz kaldık. İşsiz kalmanın da kendine nazaran kaygısı var. Hiç tanımayacağın adamları tanıyor, yapmayacağın işleri yapıyorsun. Sonuçta tekrar de kendi içimde, ruhumla barışık ve keyifli yaşadım.
*
Sonay Karaman
Instagram:
Ensonhaber
