Geçmiş yıllardan kalan düğümlerin çözümleneceğine dair umutlarla başlanan 2020 yılında, global çapta iktisat ve siyasi ajandayı tekrar şekillendiren koronavirüs salgınının ortaya çıkması ile merkez bankaları ve hükumetler art geriye eşi görülmemiş teşvikleri açıkladı.
Birinci çeyrekte toplam 225 baz puanlık faiz indirimine giden Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), koronavirüs önlemlerini açıkladı, mecburî karşılık oranları ve nema ödemelerini kredi büyümesi oranlarıyla ilişkilendirdi.
Kelam konusu gelişmelerle ocak ayında rekorlar kıran Borsa İstanbul’da BIST 100 endeksi, birinci çeyreği yüzde 21,7’lik kayıpla tamamlarken, dolar ve tahvil faizlerinde yükseliş yaşandı.
ABD İLE ÇİN ORTASINDAKİ TİCARİ UYUŞMAZLIĞIN TESİRLERİ YILIN BİRİNCİ YARISINA DAMGASINI VURDU
ABD ile Çin ortasında iki yıl boyunca uzlaşma ile restleşme ortasında giden ticaret müzakerelerinin birinci fazının imzalanması ve Birleşik Krallık’ın 47 yılın akabinde AB üyeliğinden ayrılması, yılın birinci ayında 2019’dan devralınan belirsizlikleri büyük ölçüde ortadan kaldırdı.
Bu durum her ne kadar piyasalar tarafında coşkuyla karşılansa da Çin’de ortaya çıkan ve süratle yayılan koronavirüs salgını, siyaset ve iktisat ajandasını büsbütün değiştirerek gündemin üst sıralarına yerleşti.
MERKEZ BANKALARI DEVREYE GİRDİ
Merkez bankaları 2008 finansal ekonomik kriz devrindeki genişlemeci siyasetlere tekrar dönmek zorunda kaldı.
Bu kapsamda, Çin Merkez Bankası (PBoC) şubat ayında piyasaya likidite enjeksiyonları ve faiz indirimleri ile dayanak verdi.
Milletlerarası Para Fonu (IMF), Dünya Bankası, Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) ve kredi derecelendirme kuruluşları 2020’ye ait global ekonomik büyüme beklentilerini, daralma istikametinde revize etti, dünya tarihinin en büyük krizi ile karşı karşıya olunduğu ikazını yaptı.
TÜRKİYE’DE BİRİNCİ ÇEYREKTE PİYASALAR
Türkiye’de ise ihracat ve sanayi üretiminde rekorla başlanan 2020 yılında, birinci koronavirüs hadisesinin 10 Mart’ta görülmesinin akabinde birçok önlem hayata geçirildi. Ocak ve şubat aylarında toplam 125 baz puanlık faiz indirimine giden TCMB, martta plansız toplanarak siyaset faizini 100 baz puan daha azaltarak yüzde 9,75’e çekti. Salgının muhtemel olumsuz tesirlerinin sonlandırmak gayesiyle koronavirüs önlemlerini de açıklayan TCMB, bu süreçte zarurî karşılık oranları ve nema ödemelerini kredi büyümesi oranlarıyla ilişkilendirdi.
SPK VE BDDK KARARLAR ALDI
BORSA İSTANBUL FAKTÖRÜ
Kelam konusu gelişmelerle ocak ayında rekorlar kıran Borsa İstanbul’da BIST 100 endeksi, sert düştü ve birinci çeyreği yüzde 21,7’lik kayıpla 896.44 puandan kapattı. Bu devirde dolar/TL ise yıla başladığı 5,94 düzeylerinden 6,62’ye yükseldi.
YATIRIMCININ TAHVİL VE ALTIN ALIMLARI
Yatırımcıların tahvil piyasasına yönelmesi ve merkez bankalarının sınırsız teşvikleri ile yıla yüzde 1,92 düzeylerinden başlayan ABD 10 yıllık tahvil faizleri, mart ayında yüzde 0,32 ile tarihi düşük seviyeyi gördü. Bu periyotta Türkiye’de uzun vadeli tahvil faizleri yüzde 13,8’e kadar yükselirken, gram altın yüzde 15,6 artışla birinci çeyreği 335,6 liradan tamamladı. Kriz anlarında inançlı liman olarak görülen altının onsu ise birinci çeyreği yüzde 3,9 artarak 1.577,6 dolardan tamamladı.
YILIN BİRİNCİ ÇEYREĞİNDE FİNANSAL PİYASALARDA ÖNE ÇIKAN GELİŞMELER ŞÖYLE:
9 Ocak:
– Dünya Bankası, global ekonomik büyüme beklentisini 2020 için yüzde 2,7’den yüzde 2,5’e, 2021 için yüzde 2,8’den yüzde 2,6’ya çekti. Banka, 2020 büyüme beklentisini Çin için yüzde 6,1’den yüzde 5,9’a, Euro Bölgesi için yüzde 1,4’ten yüzde 1’e ve ABD için yüzde 1,7’den yüzde 1,8’e revize ederken, Türkiye için yüzde 3’te bıraktı.
– İngiltere’nin AB’den ayrılmasını düzenleyen Brexit yasa tasarısı parlamentoda kabul edildi.
13 Ocak:
– Cari süreçler hesabı kasımda 518 milyon dolar açık verirken, 12 aylık cari fazla 2 milyar 725 milyon dolar oldu.
– BDDK, kredi kartlarında taksitlendirme müddetlerini havayolları, seyahat acenteleri ve konaklama ile ilgili yurt dışına ait harcamalarda 6 aydan 3 aya düşürdü.
15 Ocak:
– ABD ile Çin birinci faz ticaret muahedesini imzaladı.
– ABD iktisadı 2019’da yüzde 0,6 ile son 6 yılın en zayıf büyümesini kaydetti.
16 Ocak:
– TCMB, bir hafta vadeli repo ihale faiz oranını (politika faizi) 75 baz puan düşürerek yüzde 12’den yüzde 11,25’e çekti.
– ABD Lideri Donald Trump’ın azline yönelik yargı süreci Senatoda başladı.
17 Ocak:
– Vadeli Süreç ve Opsiyon Piyasası’nda (VİOP) endeks vadeli süreç mukaveleleri için akşam seansları başladı.
18 Ocak:
– TCMB, Türk lirası mecburî karşılıkların standart altın cinsinden tesis edilebilmesi imkanı azami oranını yüzde 30’dan yüzde 20’ye indirdi. Banka, Türk lirası mecburî karşılıkların kaynağı yurt içi yerleşiklerden toplanan işlenmiş yahut hurda altın olan standart altın cinsinden tesis edilebilmesi imkanı azami oranını da yüzde 10’dan yüzde 15’e yükseltti.
20 Ocak:
– IMF, global ekonomik büyüme beklentisini 2020 için 3,4’ten 3,3’e, 2021 için yüzde 3,6’dan yüzde 3,4’e düşürdü. Fon, 2020 büyüme beklentisini Euro Bölgesi için yüzde 1,4’ten yüzde 1,3’e, ABD için yüzde 2,1’den yüzde 2’ye ve Çin için yüzde 5,8’den yüzde 6’ya güncelledi.
21 Ocak:
– BoJ, faizlerde ve Getiri Eğrisi Denetimli Mali Genişleme siyasetinde değişikliğe gitmezken, 2020’ye yönelik büyüme beklentilerini yükseltti, enflasyon öngörülerini ise düşürdü.
23 Ocak:
– ECB, piyasa beklentileri doğrultusunda faiz oranlarında değişikliğe gitmezken, stratejik gözden geçirmenin başladığını duyurdu.
29 Ocak:
– Fed, siyaset faizini değiştirmeyerek yüzde 1,50-1,75 aralığında sabit bıraktı. Fed Lideri Jerome Powell, global büyüme üzerinde koronavirüs kaynaklı belirsizliklerin devam ettiğini belirterek, “Virüs son derece önemli bir problem. Şimdi salgının ne kadar yayılabileceği ve tesirlerinin ne olabileceği bilinmeyen. Durumu yakından gözlemliyoruz.” dedi.
30 Ocak:
– TCMB’nin yılın birinci Enflasyon Raporu’nda, “Enflasyonun, yüzde 70 olasılıkla, 2020 sonunda yüzde 6,2 ile yüzde 10,2 aralığında (orta noktası yüzde 8,2), 2021 sonunda ise yüzde 3 ile yüzde 7,8 aralığında (orta noktası yüzde 5,4) gerçekleşeceği öngörülmektedir.” denildi.
– TCMB Lideri Murat Uysal, rapora ait düzenlenen toplantıda, “Çin’deki koronavirüs salgınının tesirlerini kıymetlendirmek için şimdi çok erken.” açıklamasını yaptı.
– ABD iktisadı 2019’da yüzde 2,3 ile son 3 yılın en düşük büyümesini kaydetti.
– Dünya Sıhhat Örgütü, koronavirüs salgınıyla ilgili “uluslararası kamu sıhhati acil durumu” ilan etti.
– BoE, siyaset faizini yüzde 0,75 seviyesinde bıraktı.
31 Ocak:
– TCMB, enflasyon maksadından sapmanın nedenleri ve alınması gereken tedbirlere ait hükumete açık mektup gönderdi.
– İhracat 2019’da bir evvelki yıla nazaran yüzde 2,1 artarak 171 milyar 531 milyon dolar, ithalat ise yüzde 9,1 azalarak 202 milyar 705 milyon dolar oldu.
– Birleşik Krallık, 31 Ocak prestijiyle AB üyeliğinden 47 yıl sonra resmen ayrıldı.
3 Şubat:
– Enflasyon ocakta aylık yüzde 1,35 ve yıllık yüzde 12,15 arttı.
3 Şubat:
– PBoC, piyasaya 1,2 trilyon yuan (173,8 milyar dolar) likidite enjekte etti. Banka ayrıyeten, 7 günlük aykırı repo faiz oranını yüzde 2,50’den yüzde 2,40’a ve 14 günlük oranını yüzde 2,65’ten yüzde 2,55’e düşürdü.
4 Şubat:
– PBoC, piyasalara 400 milyar yuanlık likidite sağladı.
5 Şubat:
– ECB Lideri Christine Lagarde, koronavirüs salgının global ekonomik belirsizliğe katkıda bulunduğunu belirterek, koronavirüse karşı birinci önemli ihtarını yaptı.
9 Şubat:
10 Şubat:
– BDDK, bankalarca müşterilerden alınan fiyat, komite ve masraf çeşitlerine ait kalemleri 20’den yüzde 16’ya indirdi.
14 Şubat:
– Cari süreçler hesabı Aralık 2019’da 2 milyar 798 milyon dolar açık verirken, 12 aylık cari fazla 1 milyar 674 milyon dolar oldu.
17 Şubat:
– Türk Eximbank, ihracatçıların döviz kredilerini daha uygun şartlarda kullanabilmesi için faizi 60-140 baz puan indirdi.
17 Şubat:
– PBoC, 1 yıllık faizlerde 10 baz puanlık indirime gitti.
19 Şubat:
– TCMB, siyaset faizini 50 baz puan düşürerek yüzde 11,25’ten yüzde 10,75’e çekti.
– IMF, koronavirüs salgını nedeniyle orta vadede global ekonomik büyümenin tarihi ortalamaların altında kalacağı ihtarında bulunurken, Türkiye iktisadının 2020 ve 2021’de yüzde 3 büyüyeceğini öngördü.
20 Şubat:
– PBoC, 1 yıl vadeli faizi 10 baz puan, 5 yıl vadeli faizi ise 5 baz puan indirerek sırasıyla yüzde 4,05 ve yüzde 4,75’e çekti.
27 Şubat:
– PBoC, risklere karşı daha fazla uyanık olunması gerektiğini, ihtiyatlı para siyasetini koruyacaklarını ve kâfi siyaset alanının mevcut olduğunu bildirdi.
28 Şubat:
– Türkiye iktisadı 2019’da yüzde 0,9 büyüdü.
– İhracat ocakta yıllık bazda yüzde 6,4 artışla 14 milyar 759 milyon dolar, ithalat yüzde 18,8 yükselişle 19 milyar 207 milyon dolar oldu.
– SPK, Borsa İstanbul hisse piyasalarında açığa satış süreçlerini yasakladı.
2 Mart:
– OECD, global ekonomik büyüme varsayımını 2020 için 0,5 puan azaltarak yüzde 2,4’e, 2021 için 0,3 puan artırarak yüzde 3,3’e güncelledi. Kuruluş, 2020 büyüme öngörüsünü Euro Bölgesi için yüzde 0,8’e, ABD için yüzde 1,9’a, Çin için yüzde 4,9’a, Türkiye için yüzde 2,7’e düşürdü.
3 Mart:
– Enflasyon şubatta aylık yüzde 0,35 ve yıllık yüzde 12,37 arttı.
– Fed sürpriz bir formda faiz indirimine giderek, 17-18 Mart’taki toplantısı öncesinde siyaset faizini 50 baz puan azalttı ve yüzde 1-1,25 aralığına çekti.
– ECB Lideri Lagarde, koronavirüs salgınının iktisada verdiği olumsuz tesirle çaba konusunda “uygun ve hedeflenen önlemler” almaya hazır olduklarını belirtti.
4 Mart:
– IMF, Lideri Kristalina Georgieva, koronavirüs salgınıyla gayret için 50 milyar dolarlık kaynak ayırdıklarını söyledi.
– Dünya Bankası Kümesi, koronavirüs salgınının tıbbi ve ekonomik tesirleriyle çaba eden ülkelere yardımcı olmak hedefiyle yaklaşık 12 milyar dolarlık başlangıç paketini devreye sokacaklarını duyurdu.
– Euro Kümesi üyesi ülkelerin maliye bakanları, koronavirüsün yarattığı riskler karşısında ekonomik büyümenin desteklenmesi için mali önlemleri içeren tüm siyaset araçlarını kullanmaya hazır olduklarını bildirdi.
7 Mart:
– TCMB, zarurî karşılık oranları ve nema ödemelerini kredi büyümesi oranlarıyla ilişkilendirdi.
9 Mart:
– Fed New York Şubesi, gecelik ve vadeli repo süreçlerinin ölçüsünü, 100 milyar dolardan 150 milyar dolara yükseltti.
10 Mart:
– Türkiye’de birinci koronavirüs olayı tespit edildi.
– BoE, harika toplanarak salgınla uğraş için yüzde 0,75 seviyesinde olan siyaset faizini 50 baz puanlık indirimle yüzde 0,25 düzeyine düşürdü. Kelam konusu faiz indirimi, BoE’nin Ağustos 2016’dan beri birinci faiz indirimi oldu.
– BoE, ayrıyeten KOBİ’ler için yeni dönemsel fonlama programı uygulanmasına ve varlık alım programının 435 milyar sterlin düzeyinde devam etmesine karar verdi.
11 Mart:
– Cari süreçler hesabı ocakta 1 milyar 804 milyon dolar açık verirken, 12 aylık cari fazla 6 milyar 494 milyon dolar oldu.
12 Mart:
– Fed New York Şubesi, koronavirüs salgını nedeniyle olağandışı dalgalanmaların görüldüğü piyasalara 1 ay ve 3 ay vadeli repo süreçleri aracılığıyla toplam 1,5 trilyon dolarlık likidite sunulacağını duyurdu.
– ECB, faiz oranlarında değişikliğe gitmezken, yıl sonuna kadar ek süreksiz 120 milyar euroluk varlık alımı planladığını, ayrıyeten süreksiz yeni uzun vadeli refinansman operasyonlarına (LTRO) başlayacağını bildirdi.
13 Mart:
– Sanayi üretimi ocakta yıllık yüzde 7,9 artarken, aylık yüzde 0,2 azaldı.
– Almanya, Fransa, İspanya, Norveç, Danimarka, Belçika, Avusturya, İsveç, Hollanda’ya uçuşlar 17 Nisan’a kadar durduruldu.
– Borsa İstanbul idaresi, hisse piyasalarında çok oynaklık ve fiyatlardaki sert hareketleri sınırlamak maksadıyla VİOP’ta gün içindeki hareket aralığını belirleyen fiyat marjlarını düşürdü, pay senedi fiyatlarındaki ani dalgalanmalarda çalışan “devre kesici”ye ait ayarlamaya gitti.
15 Mart:
– Fed, koronavirüs salgınının ekonomik tesirini hafifletmek için 17-18 Mart’taki FOMC toplantısı öncesi ikinci kere faiz indirdi ve siyaset faizini yüzde 0-0,25 aralığına çekti.
– Fed Lideri Jerome Powell, kararın akabinde yaptığı açıklamada, faizlerin uzun müddet bu düzeyde tutulacağının işaretini verdi.
– ECB, Fed, BoJ ile Kanada, İngiltere ve İsviçre’nin merkez bankaları global ölçekte dolar likiditesi sağlanmasını teminat altına almak için swap sınırını genişletme kararı aldı.
16 Mart:
– IMF Lideri Kristalina Georgieva, koronavirüs salgınıyla uğraş için 1 trilyon dolarlık kredi kapasitesini faal hale getirmek için hazır olduklarını açıkladı.
– Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, koronavirüsün ekonomik tesirleriyle uğraş kapsamında, piyasaların likiditeye erişiminde aksaklık olmayacak biçimde tedbirler alındığını, tüm kesimlere takviye ve tedbirlerin uygulanacağını söyledi.
– BoJ, koronavirüs salgını kapsamında nakdî genişlemeyi artırıcı istikamette önlemler alırken, Borsa Yatırım Fonu alım ölçüsü yıllık 6 trilyon yenden yıllık 12 trilyon yene çıkarıldı. Öte yandan banka, şirket finansmanını kolaylaştırmaya yönelik tedbirler kapsamında, kurumsal borçlara karşı teminat olarak kredi sağlamak üzere eylül sonuna kadar, sıfır faiz oranıyla 1 yıla kadar vadeli yeni bir operasyon başlattı.
17 Mart:
– TCMB, 19 Mart’ta planlanan PPK toplantısını öne çekerek, siyaset faizini 100 baz puanlık indirimle yüzde 10,75’ten yüzde 9,75’e düşürdü.
– TCMB, salgının global çapta yarattığı belirsizliğin Türkiye iktisadı üzerindeki mümkün olumsuz tesirlerinin sonlandırılması hedefiyle aldığı koronavirüs önlemlerini açıkladı.
– Fed, koronavirüs salgının ekonomik tesiri altında güç durumda kalan ABD’li şirketlerin ticari menkul değer piyasası yoluyla borçlanma imkanını tekrar başlattı.
18 Mart:
– Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, koronavirüs salgını kapsamında alınan tedbirleri içeren “Ekonomik İstikrar Kalkanı”nı açıkladı.
– Borsa İstanbul, Hisse Piyasası’nda Yıldız Pazar ve Ana Pazar’da süreç gören şirket hisselerini tekrar gruplandırdı.
19 Mart:
– Fed, Avustralya, Brezilya, Danimarka, Kore, Meksika, Norveç, Yeni Zelanda, Singapur ve İsveç olmak üzere 9 merkez bankasıyla daha yeni swap çizgileri oluşturdu.
20 Mart:
– BDDK, finansal kuruluşların müşterilerini mağdur etmemesi konusunda güçlü tavsiye kararı aldı.
– ECB, Danimarka Merkez Bankası’yla ortalarındaki swap çizgisini faal hale getirerek, erişim hakkını 12 milyar eurodan 24 milyar euroya genişletti. Banka ayrıyeten, Euro Bölgesi bankalarına kontrollerde daha fazla esneklik gösterileceğini duyurdu.
– Fed, hanehalkı ve işletmelerin kredi muhtaçlıklarını desteklemek emeliyle 6 ay boyunca sürecek Piyasa Yapıcılara Tanınan Kredi Kolaylığı uygulamasını başlattı.
21 Mart:
– Koronavirüs önlemleri kapsamında 46 ülkeye daha uçuşlar durduruldu.
– BoE, siyaset faizini 15 baz puan indirerek yüzde 10’a düşürürken, varlık alım programı 200 milyar sterlin artırarak 635 milyar sterline yükseltti.
23 Mart:
– BDDK, finansal piyasalardaki dalgalanmalar üzerine sermaye yeterliliği rasyosu ve net döviz konumu hesaplamasına kolaylık sağladı.
– Halkbank, VakıfBank, İş Bankası, Ziraat İştirak Bankası, Akbank, ve Vakıf İştirak Bankası koronavirüs salgınına karşı aldıkları finansal istikrar tedbirlerini açıkladı.
– Fed, sınırsız varlık alımı dahil yeni önlemler açıklarken, her gün 75 milyar dolarlık hazine tahvili ve 50 milyar dolarlık mortgage takviyeli menkul değer alacağını duyurdu. Banka ayrıyeten çalışanlar, tüketiciler ve işletmelere kredi akışının destekleneceğini ve 300 milyar dolara yakın yeni finansman sağlanacağını duyurdu.
25 Mart:
– Almanya, 750 milyar euroluk yardım paketini ve bu paketin finansmanı karşılamak için gerekli 156 milyar euroluk ek bütçe tasarısını onayladı.
– 3 kamu bankası, kesim ayrımı gözetmeksizin kurumsal ve ticari ölçekteki firmaların işletme sermayesi gereksinimlerini karşılamak için “İşe Devam Kredi Desteği”ni hayata geçirdi. Kamu iştirak bankaları da birebir emelle “İşe Devam Finansman Desteği”ni devreye aldı.
– Dünya Bankası ve IMF, koronavirüs salgının tesirleriyle karşı karşıya kalan dünyanın en fakir ülkelerinin borç ödemelerinin askıya alınması için davette bulundu.
26 Mart:
– Dünya Bankası Lideri David Malpass, koronavirüs salgınının ekonomik tesirlerine yönelik ek bir paket hazırladıklarını belirterek, “Önümüzdeki 15 ay içinde 160 milyar dolarlık mali takviye sağlayabilecek bir programı idare heyetimize dün sundum.” dedi.
– Moody’s, bu yıl için global büyüme kestirimini yüzde 2,6’dan yüzde eksi 0,5’e çekti.
27 Mart:
– TBB, 3 ay anapara ve faiz ödemesiz, toplam 12 ay vadeli ve yıllık yüzde 9,5 faizli Çek Ödeme Dayanak Kredisi sundu.
– BDDK, taşıt ve tüketici kredilerinde anapara, faiz ve taksit ödemelerinin erteleme taleplerinde özgün vade sınırlayıcı olmayacağını duyurdu.
– IMF, üye ülkeleri desteklemek için 1 trilyon dolarlık finansal kapasitesini kullanmaya hazır olduğunu bildirdi.
– ABD Lideri Donald Trump, 2,2 trilyon dolarlık ekonomik teşvik paketini onayladı.
30 Mart:
– Kamu bankaları hanehalkı geliri aylık 5 bin lira ve altındaki kişisel segmentteki müşterileri için yeni bir kredi uygulaması başlattı. Bu kapsamda ferdî müşterilere, 10 bin liraya kadar 6 ayı ödemesiz devirli, 36 aya kadar vadeli aylık eşit taksitli kredi kullanabilme imkanı sunuldu.
– BDDK, ferdi kredi kartları için taban ödeme oranını yüzde 20’ye indirdi.
– Fitch Ratings, İngiltere’nin “AA” olan kredi notunu, “AA-” düzeyine indirdi, not görünümünü “negatif” olarak belirledi.
31 Mart:
– İhracat şubatta yıllık bazda yüzde 2,3 artışla 14 milyar 653 milyon dolar, ithalat yüzde 9,8 yükselişle 17 milyar 634 milyon dolar oldu. Yılın birinci 2 ayında ise ihracat 29,4 milyar dolar, ithalat 36,8 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti.
– TCMB, koronavirüsün global çapta yarattığı belirsizliğin Türkiye iktisadı üzerindeki olumsuz tesirlerinin sonlandırılması maksadıyla ek önlemler aldı.
– Fed, yabancı merkez bankaları ve milletlerarası finans kuruluşları için süreksiz repo kolaylığı sağladı. Bu kapsamda, yabancı merkez bankaları ve milletlerarası finans kuruluşları, ABD Hazine menkul değerlerini, dolarla süreksiz olarak takas edebilme imkanına kavuştu.
– Fed, likidite dayanağı ve kredi verme kolaylığı sağlama emelleriyle büyük bankaların bir yıl boyunca tutması gereken ek kaldıraç oranlarında süreksiz olarak gevşemeye gitti.
İKİNCİ ÇEYREKTE TÜM DÜNYADA KORONAVİRÜSÜN AĞIR TESİRİ HİSSEDİLDİ
Koronavirüs salgınının ekonomilerde yarattığı tahribatın boyutlarının yavaş yavaş ortaya çıktığı yılın ikinci çeyreğinde, merkez bankaları ve hükümetlerin takviye eforları devam ederken, memleketler arası kurum ve kuruluşlar global iktisatta Büyük Buhran’dan bu yana en yüksek daralma beklentilerini açıkladı, risk ortamında yatırımcı davranışlarında ise kıymetli değişimin sinyali geldi.
ABD Merkez Bankası (Fed) ikinci çeyrek boyunca faizlerde değişiklik yapmazken, negatif faiz tartışmalarına da son vererek bu siyasetin gündemlerinde olmadığını bildirdi. Buna rağmen, global ekonomik kriz devrindeki birçok uygulamaya yine başvuran Fed, ekonomiyi desteklemek için 2,3 trilyon dolara kadar kredi sağlayacak ek hareket kararı aldı, belediyelere yönelik likidite imkanını genişletti. Bu periyotta Fed, KOBİ’lere yönelik 600 milyar dolara varan kredi sağlanmasını öngördüğü Ana Cadde Borç Verme Programı’na ve şirket tahvili alımlarına başladı.
Avrupa tarafında açıklanan bilgiler birçok ülke iktisadının önemli tahribata uğradığına işaret ederken, Avrupa Merkez Bankası’ndan (ECB) peş peşe adımlar geldi. Birinci etapta Uzun Vadeli Refinansman Süreçleri’nin (TLTRO) kaidelerini kolaylaştıran ECB, Pandemi Acil Varlık Alım Programı’nı 600 milyar euro artırarak 1 trilyon 350 milyar euroya çıkardı. Ardından Euro Bölgesi dışındaki merkez bankalarına euro likiditesi sağlayacak Eurosystem Repo Programını (EUREP) da hayata geçiren ECB, böylelikle yurt dışı finans kurumlarına yönelik euro likiditesi teminini de teminat altına aldı. İngiltere Merkez Bankası (BoE) da varlık alım programını 100 milyar sterlin artırdı.
Asya tarafında, Japonya Merkez Bankası (BoJ) nisan ayı sonunda sınırsız ölçüde devlet tahvili alımı yapacağını, yaklaşık 20 trilyon yen de şirket tahvili ve bonosu alacağını duyurdu. Öte yandan KOBİ’lerin finansmanını desteklemeye yönelik yaklaşık 30 trilyon yenlik faizsiz ve teminatsız kredi fonunu devreye alan BoJ, “ne gerekirse yapılacağı” bildirisini verdi. Çin Merkez Bankası ise (PBoC), finansal kurumlara yönelik orta vadeli borç verme programı faiz oranını 20 baz puan azaltarak yüzde 2,95 ile rekor düzeye düşürürken, kredi gösterge faizlerinde ikinci defa indirime gitti.
MEMLEKETLER ARASI KURULUŞLARIN BEKLENTİLERİ
İkinci çeyrekte merkez bankaları ve hükumetlerin yanı sıra, Dünya Bankası, Memleketler arası Para Fonu (IMF) üzere milletlerarası kuruluşlar da kesenin ağzını açtı. Dünya Bankası, gelişmekte olan ülkeleri güçlendirmek emeliyle 160 milyar dolarlık dayanak programı başlattı, IMF ise üye ülkelere acil borç yardımı sağladı.
Her ne kadar eşi görülmemiş teşvikler sunulsa da ekonomik aktivitenin sekteye uğraması birçok ülkede işsizlik oranlarının ve borçluluk düzeyinin artmasına neden oldu. Bu süreçte salgının ekonomilere yarattığı tahribat da gün yüzüne çıkmaya başladı.
Çin iktisadı birinci çeyrekte yüzde 6,8 daralarak 28 yılın en berbat performansını kaydederken, ABD iktisadı yüzde 5 küçüldü. Tıpkı periyotta, 27 üyeli Avrupa Birliği (AB) ve 19 üyeli Euro Bölgesi sırasıyla yüzde 3,2 ve yüzde 2,6 daraldı. Türkiye iktisadı ise bu devirde yüzde 4,5 büyüdü.
Açıklanan bilgilerin akabinde bu yıla ait global ekonomik daralma beklentisini IMF yüzde 4,9’a, Dünya Bankası yüzde 5,2’ye revize etti. OECD ise kelam konusu daralmanın boyutunun salgında ikinci dalganın yaşanmayacağı senaryosu altında yüzde 6, ikinci dalga yaşanması halinde yüzde 7,6 seviyesinde gerçekleşeceğini öngördü.
Bu durum karşısında birçok ülke, ikinci dalga riskine karşın kısıtlamaları gevşetme tarafında kararlar almak zorunda kaldı. Türkiye’de ise olağanlaşma süreci 1 Haziran’dan itibaren başladı.
İKİNCİ ÇEYREKTE TÜRKİYE’DE PİYASALAR
Türkiye’de kısıtlamaların hayata geçirildiği ve ekonomik faaliyetin tüm dünyada olduğu üzere neredeyse durma noktasına geldiği ikinci çeyrekte, TCMB iki defa faiz indirimine başvurarak siyaset faizini yüzde 9,75’ten yüzde 8,25’e çekti. Bu devirde piyasa derinliğinin korunması hedefiyle birçok ek tedbir alan TCMB, Katar ve Çin merkez bankalarıyla swap mutabakatlarını genişletti. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) da aksiyonlarına devam ederken, kamu bankaları öncülüğünde kredi paketleri hayata geçirildi, konutta faiz oranları tarihi düşük düzeylere çekildi.
Kelam konusu gelişmelere rağmen Borsa İstanbul’da BIST 100 endeksi, ikinci çeyrek boyunca kademeli yükselerek birinci çeyrekteki kayıplarını telafi etti. Bu periyotta yüzde 30’a yakın kıymet kazanan endeks, haziran ayını 1.165,25 puandan kapattı. Bu periyotta dolar/TL ise ikinci çeyreğe başladığı 6,62 düzeylerinden 6,85’e yükseldi.
Birinci çeyrekte tarihi düşük seviyeyi gören ABD 10 yıllık tahvil faizleri, ikinci çeyrekte yüzde 0,66 civarında yatay hareket ederken, Bu devirde Türkiye’de uzun vadeli tahvil faizleri düşüşe geçerek yüzde 11,4’e kadar geriledi. Gram altın yüzde 16,9’luk artışla ikinci çeyreği 392,3 liradan tamamlarken, ons altın da yüzde 12,9’luk yükselişle 1.780,9 dolara çıktı.
YILIN İKİNCİ ÇEYREĞİNDE FİNANSAL PİYASALARDA ÖNE ÇIKAN GELİŞMELER ŞÖYLE:
1 Nisan:
– İngiliz bankaları koronavirüs salgını nedeniyle temettü ödemelerini askıya aldı.
2 Nisan:
– ECB, 2003’ten bu yana birinci defa yapılacak stratejik gözden geçirmeyi salgın nedeniyle 6 ay erteledi.
– İhracat, martta geçen yılın tıpkı ayına nazaran yüzde 17,81 azalarak 13 milyar 426 milyon dolar oldu.
– Borsa İstanbul, “BISTECH Sistemi 2.11 Versiyon Geçişi” ve “BIST Hisse Endekslerinden İki Sıfır Atılması”na ait projeleri erteledi.
3 Nisan:
– Enflasyon martta aylık yüzde 0,57 ve yıllık yüzde 11,86 arttı.
– Dünya Bankası, gelişmekte olan ülkeleri güçlendirmek maksadıyla gelecek 15 ay içinde 160 milyar dolarlık kaynağın sağlanacağı yeni bir takviye programı başlattı.
9 Nisan:
– BoE, fazladan kamu harcamalarının direkt merkez bankası tarafından finanse edileceğini bildirdi.
– Dünya Bankası, Türkiye’nin 2020’de yüzde 0,5, 2021’de ise yüzde 4 büyüme kaydedeceğini öngördü.
– Fed, pandemi nedeniyle ekonomiyi desteklemek için 2 trilyon 300 milyar dolara kadar kredi sağlayacak ek aksiyon kararı aldı.
10 Nisan:
– İşsizlik oranı ocakta 0,9 puan azalarak yüzde 13,8’e geriledi.
12 Nisan:
13 Nisan:
– Ödemeler istikrarı şubatta 1 milyar 230 milyon dolar açık verirken, 12 aylık cari fazla 6 milyar 128 milyon dolar oldu.
– Sanayi üretimi şubatta yıllık yüzde 7,5 ve aylık yüzde 1,2 arttı.
14 Nisan:
– IMF, global iktisada ait 2020’de yüzde 3,3’lük büyüme beklentisini yüzde 3 daralmaya revize etti. Bu yıla ait büyüme beklentisini ABD için yüzde 2’den yüzde eksi 5,9’a, Euro Bölgesi için yüzde 1,3’ten yüzde eksi 7,5’e ve Çin için yüzde 6’dan yüzde 1,2’ye düşüren fon, Türkiye iktisadının ise 2020’de yüzde 5 daralacağı, 2021’de yüzde 5 büyüyeceği öngörüsünde bulundu.
– IMF Lideri Kristalina Georgieva, Afet Tesirlerinin Sonlandırılması ve Borcun Hafifletilmesi Fonu (CCRT) kapsamında 25 üye ülkeye acil borç yardımı sağlanacağını bildirdi.
15 Nisan:
– IMF Lideri Georgieva, salgınla uğraş kapsamında düşük gelirli ülkelere dayanak için imtiyazlı kredileri 3 katına çıkarmayı planladıklarını, bu nedenle Yoksulluğu Azaltma ve Büyüme Fonu için hemen 18 milyar dolarlık yeni kredi kaynağı aradıklarını bildirdi.
– ECB, Euro Bölgesi’ndeki bankalarda 20 milyar eurodan fazla ölçünün hür bıraktığını açıkladı.
– PBoC, finansal kurumlara yönelik orta vadeli borç verme programı faiz oranını 20 baz puan azaltarak yüzde 2,95 ile rekor düzeye düşürdü.
16 Nisan:
– IMF, global finansal güvenlik ağını daha da güçlendirmek hedefiyle Kısa Vadeli Likidite Çizgisi’ni kurdu.
17 Nisan:
– Çin iktisadı birinci çeyrekte yüzde 6,8 daralarak 28 yılın en berbat performansını kaydetti.
– TCMB, piyasa derinliğinin korunması, para siyaseti transfer düzeneğinin güçlendirilmesi ve Piyasa Yapıcılığı sisteminin desteklenmesi emeliyle ek tedbirler açıklarken, APİ portföyü nominal büyüklüğünün TCMB analitik bilanço etkin toplamına oranını azami yüzde 5’ten yüzde 10’a yükseltti.
20 Nisan:
– PBoC, bu yıl ikinci defa kredi gösterge faizlerinde indirime gitti. Banka, 5 yıllık kredi gösterge faizini 10 baz puan azaltarak yüzde 4,65’e ve 1 yıllık kredi gösterge faizini 20 baz puan indirerek yüzde 3,85’e düşürdü.
22 Nisan:
– TCMB, siyaset faizini 100 baz puan düşürerek yüzde 9,75’ten yüzde 8,75’e çekti.
– ABD Lideri Donald Trump, ABD donanmasına, Amerikan gemilerini taciz etmeleri halinde İran savaş gemilerini vurma buyruğu verdi.
23 Nisan:
– Fed, belediyelere yönelik likidite imkanının kapsamını nüfus alt hududunu düşürerek genişletti.
27 Nisan:
– Dünya Bankası, Türkiye’nin koronavirüs salgınının sıhhatle ilgili tesirlerine karşı aldığı tedbirleri desteklemek maksadıyla “Acil Kovid-19 Sıhhat Projesi” altında 100 milyon dolar kredi verilmesini onayladı.
– BoJ, salgının ekonomik tesirlerini azaltmak emeliyle para siyasetini daha da gevşeterek, sınırsız ölçüde devlet tahvili alımı yapacağını, yaklaşık 20 trilyon yen de şirket tahvili ve bonosu alacağını duyurdu.
– TOBB Lideri Rifat Hisarcıklıoğlu, finansman muhtaçlığına karşılık verebilmek ismine TOBB Nefes Kredisi’ni tekrar devreye aldıklarını bildirdi.
28 Nisan:
– OECD, koronavirüs salgınının turizm iktisadı için “eşi gibisi görülmemiş” bir kriz olduğunu belirterek, virüs nedeniyle memleketler arası turizm iktisadının 2020’de yüzde 45 daralabileceğini, kesimde faaliyetlerin başlama mühletinin eylül ayına uzamasıyla bu oranın yüzde 70’e yükselebileceğini duyurdu.
29 Nisan:
– Fed, siyaset faizini değiştirmeyerek 0-0,25 aralığında sabit bıraktı.
30 Nisan:
– TCMB’nin yılın ikinci Enflasyon Raporu’nda, “Enflasyonun, yüzde 70 olasılıkla, 2020 yılı sonunda yüzde 5,5 ile yüzde 9,3 aralığında (orta noktası yüzde 7,4), 2021 yılı sonunda ise yüzde 3,1 ile yüzde 7,7 aralığında (orta noktası yüzde 5,4) gerçekleşeceği öngörülmektedir.” denildi.
– TCMB Lideri Murat Uysal, rapora ait düzenlenen toplantıda, “Yüksek frekanslı bilgiler, tüm dünyada olduğu üzere ülkemizde de ikinci çeyrek için bariz bir yavaşlamaya işaret ediyor.” açıklamasını yaptı.
– İhracat martta yıllık bazda yüzde 17,8 azalışla 13 milyar 422 milyon dolar, ithalat yüzde 3,1 artışla 18 milyar 813 milyon dolar oldu. Yılın birinci 3 ayında ise ihracat 42,7 milyar dolar, ithalat 55,7 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti.
– Fed, küçük ve orta ölçekli işletmelere yönelik kredi programında kredi opsiyonunu genişletirken, asgarî kredi ölçeğini 1 milyon dolardan 500 bin dolara düşürdü.
– ECB, piyasa beklentileri doğrultusunda faiz oranlarında değişikliğe gitmezken, Uzun Vadeli Refinansman Süreçleri’nin (TLTRO) kaidelerini kolaylaştırdığını duyurdu. Bu kapsamda TLTRO’da faiz oranları, Haziran 2020’den Temmuz 2021’e kadar Eurosystem’in refinansman süreçlerinin ortalama faizinden 50 baz puan daha aşağıya çekildi.
4 Mayıs:
– Enflasyon nisanda aylık yüzde 0,85 ve yıllık yüzde 10,94 arttı.
5 Mayıs:
– BDDK, bankaların yurt dışında yerleşik finansal kuruluşlara yapacakları TL plasmanlar, TL depo, TL repo ve TL kredilerin toplamının bankaların en son hesapladıkları yasal ö kaynaklarının yüzde 0,5’i ile sonlandırdı.
6 Mayıs:
– S&P, Türkiye’nin uzun vadeli döviz cinsinden kredi notunu “B+” ve uzun vadeli lokal para ünitesi cinsinden kredi notunu ise “BB-” olarak teyit etti.
7 Mayıs:
– BDDK, Türk bankalarına TL yükümlülüklerini vadesinde yerine getirmeyen BNP Paribas SA, Citibank NA, UBS AG’ye süreç yasağı getirdi.
– BoE, siyaset faizini yüzde 0,1’de tutarken, 645 milyar sterlin seviyesindeki varlık alım programına devam edeceğini bildirdi.
11 Mayıs:
– İşsizlik oranı şubatta 1,1 puan azalarak yüzde 13,6’ya geriledi.
13 Mayıs:
– Ödemeler istikrarı martta 4 milyar 923 milyon dolar açık verirken, 12 aylık cari fazla 1 milyar 463 milyon dolar oldu.
– Bakan Albayrak, Ekonomik İstikrar Kalkanı adımlarının maddi meblağının 240 milyar liraya ulaştığını belirterek, “Bu ölçü, ulusal gelirin yüzde 5’i civarındadır.” dedi.
– Fed Lideri Jerome Powell, negatif faiz oranlarının kıymetlendirdikleri bir araç olmadığını bildirdi.
– İngiliz iktisadı birinci çeyrekte yüzde 2 daraldı.
14 Mayıs:
– Sanayi üretimi martta yıllık yüzde 2 ve aylık yüzde 7,1 azaldı.
– ECB, salgın nedeniyle ikinci çeyrekte Euro Bölgesi iktisadında gibisi görülmemiş bir büyüklük ve süratte daralma beklendiğini bildirdi.
15 Mayıs:
– BDDK, 15 bankaya toplam 19 milyon 650 bin lira idari para cezası uygulanmasına karar verdi.
– Euro Bölgesi iktisadı birinci çeyrekte bir evvelki çeyreğe kıyasla yüzde 3,8, yıllık bazda yüzde 3,2 daraldı.
18 Mayıs:
– Fed, siyaset faizini yüzde 0-0,25 aralığında tutarken, ABD iktisadını desteklemek için elindeki tüm araçları kullanacağı taahhüdünde bulundu.
19 Mayıs:
– Dünya Bankası, koronavirüs salgınıyla çaba kapsamında gelişmekte olan 100 ülkeye acil durum dayanağı sağladığını duyurdu.
– Fed Lideri Jerome Powell, koronavirüs salgınının tesirlerine karşı ekonomiyi desteklemek için tüm araçları kullanmakta kararlı olduklarını tabir etti.
20 Mayıs:
– BDDK, iki yabancı saklama kuruluşu olan Euroclear Bank ve Clearstream Banking’i TL süreç sınırlamasından muaf tuttuğunu açıkladı.
– TCMB ve Katar Merkez Bankası ortasında, 17 Ağustos 2018’de imzalanan 5 milyar dolarlık swap mutabakatı, 15 milyar dolara yükseltildi.
21 Mayıs:
– Merkez Bankası, siyaset faizini 50 baz puan düşürerek yüzde 8,75’ten yüzde 8,25’e çekti.
– IMF Lideri Kristalina Georgieva, bankalara temettü ve pay geri alımlarını durdurma davetinde bulundu.
22 Mayıs:
– BDDK, finansal piyasaların istikrarlı işleyişine ve kredi sisteminin aktif çalışmasına katkıda bulunulmasını teminen 100 gram ve üzeri altın alımına 1 gün valör uygulamaya başladı.
– TCMB, Döviz Karşılığı Türk Lirası Swap Piyasası’nda klasik teknikle gerçekleştirilen swap ihalelerinin limitini yüzde 40’tan yüzde 50’ye çıkardı.
– BoJ, faizlerde ve para siyasetinde değişikliğe gitmezken, KOBİ’lerin finansmanını desteklemeye yönelik yaklaşık 30 trilyon yenlik faizsiz ve teminatsız kredi fonunu devreye aldı.
25 Mayıs:
– Japonya Başbakanı Abe Şinzo, koronavirüse karşı yürürlükteki fevkalâde hal kurallarının Tokyo metropolü ve Hokkaido eyaletinde kaldırıldığını bildirdi.
26 Mayıs:
– OECD bölgesi, yılın birinci çeyreğinde yüzde 1,8 daraldı. Kelam konusu oran ABD’de yüzde 0,5’den yüzde eksi 1,2’ye, Euro Bölgesi’nde yüzde 0,1’den yüzde eksi 3,8’e geriledi.
27 Mayıs:
– Lagarde, Euro Bölgesi iktisadının 2020’de yüzde 8 ila 12 ortasında küçüleceği öngörüsünde bulundu.
28 Mayıs:
– ABD iktisadı, birinci çeyrekte yüzde 5 daraldı.
– IMF Lideri Kristalina Georgieva, koronavirüs salgınıyla çaba kapsamında, 60’a yakın ülkeye 22 milyar dolarlık dayanak sağlandığını ve yeni talepler almaya devam ettiklerini belirtti.
29 Mayıs:
– Türkiye iktisadı, yılın birinci çeyreğinde yüzde 4,5 büyüdü. Bu devirde GSYH, cari fiyatlarla yüzde 16,2 artarak 1 trilyon 71 milyar 100 milyon liraya yükseldi.
– İhracat nisanda yıllık bazda yüzde 41,4 azalışla 8 milyar 990 milyon dolar, ithalat yüzde 25 düşüşle 13 milyar 553 milyon dolar oldu. Yılın birinci 4 ayında ise ihracat 51,7 milyar dolar, ithalat 69 milyar 200 milyon dolar seviyesinde gerçekleşti.
– Fed Lideri Jerome Powell, koronavirüs salgınında ikinci dalga riski olduğunu belirterek, tedbir almaya devam edeceklerini, ikinci bir dalganın itimadı zedelemesinden telaş duyduğunu söyledi.
1 Haziran:
– Kamu bankaları olağanlaşma sürecine geçiş ve toplumsal hayatın canlanması için “konut”, “taşıt”, “sosyal hayatı destek” ve “tatil destek” kredi paketlerini hayata geçirdi.
2 Haziran:
– Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası, Dünya Bankası’ndan Türkiye’de kayıtlı istihdamın artırılmasına yönelik olarak 25 yıl vadeli 316 milyon euroluk kredi sağladı.
3 Haziran:
– Enflasyon mayısta aylık yüzde 1,36 ve yıllık yüzde 11,39 arttı.
4 Haziran:
– ECB, faiz oranlarında değişikliğe gitmezken, Pandemi Acil Varlık Alım Programı’nı 600 milyar euro artırarak 1 trilyon 350 milyar euroya çıkardı.
– ECB Lideri Lagarde, Euro Bölgesi iktisadında küçülmenin ikinci çeyrekte “benzeri görülmemiş” bir seviyede olacağını belirterek, “Ekonomide 2020’de yüzde 8,7 daralma bekliyoruz.” dedi.
5 Haziran:
– TCMB, koronavirüs salgınının global çapta yarattığı belirsizliğin Türkiye iktisadı üzerindeki olumsuz tesirlerinin sonlandırılması gayesiyle ilan ettiği 60 milyar liralık TL cinsi ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredisinin 20 milyar lirasının yatırım taahhütlü avans kredisi olarak kullandırılmasına karar verdi.
8 Haziran:
– Dünya Bankası, global iktisada yönelik 2020 için öngördüğü yüzde 2,5’lik büyüme beklentisini, yüzde 5,2 daralmaya çevirdi. Banka, bu öngörüsünü Türkiye için yüzde 3’ten yüzde eksi 3,8’e, ABD için yüzde 1,8’den yüzde eksi 6,1’e, Euro Bölgesi için yüzde 1’den yüzde eksi 9,1’e ve Çin için yüzde 5,9’dan yüzde 1’e düşürdü.
9 Haziran:
– BDDK, yurt içi havayolu, seyahat acenteleri ve konaklama harcamalarında kredi kartı taksit sonunu 12 aydan 18 aya yükseltti.
– Fed, küçük ve orta ölçekli işletmelere yönelik kredi programında, asgarî kredi ölçeğini 500 bin dolardan 250 bin dolara düşürdü.
10 Haziran:
– İşsizlik oranı martta 0,9 puan azalarak yüzde 13,2’ye geriledi.
– OECD, salgında ikinci dalganın yaşanmayacağı senaryosu altında, bu yıl dünya iktisadının yüzde 6, ABD’nin yüzde 7,3, Euro Bölgesi’nin yüzde 9,1, Çin’in yüzde 2,6 ve Türkiye’nin yüzde 4,8 daralacağını öngördü.
– OECD, salgında ikinci dalganın yaşanması halinde, bu yıl global iktisadın yüzde 7,6, ABD’nin yüzde 8,5, Euro Bölgesi’nin yüzde 11,5, Çin’in yüzde 3,7 ve Türkiye’nin yüzde 8,1 küçüleceğini öngördü.
– Fed, siyaset faizini 0-0,25 aralığında bırakırken, Lider Powell faiz oranlarını uzun müddet sıfıra yakın tutacakları iletisini verdi.
12 Haziran:
– Ödemeler istikrarı nisanda 5 milyar 62 milyon dolar açık verirken, 12 aylık cari açık 3 milyar 291 milyon dolar oldu.
– Sanayi üretimi nisanda yıllık yüzde 31,4 ve aylık yüzde 30,4 azaldı.
– Fed’in yarı yıllık para siyaseti raporunda, ekonomik görünüme yönelik inanılmaz bir belirsizlik bulunduğu, ekonomik sakinliğin hasarının hayli kalıcı olabileceği uyarısı yapıldı.
14 Haziran:
– Dünya Bankası İcra Yöneticileri Heyeti, Türkiye Uzun Vadeli İhracat Finansmanı Garantisi Projesi için Türk Eximbank’a sağlanacak 250 milyon euro fiyatında kısmi kredi garantisini onayladı.
15 Haziran:
– Fed, küçük ve orta ölçekteki işletmelere 600 milyar dolara varan kredi sağlanmasını öngördüğü Ana Cadde Borç Verme Programı için müracaatları almaya başladı.
– Fed, şirket tahvili almaya başlayacağını bildirdi.
16 Haziran:
– BoJ, faizlerde ve para siyasetinde değişikliğe gitmezken, ek genişleyici tedbirler alma taahhüdünde bulundu.
18 Haziran:
– TCMB ile Çin Merkez Bankası ortasında 2019’da yenilenen swap muahedesi çerçevesinde Çin yuanı fonlamasının birinci kullandırımı yapıldı.
– Türkiye Varlık Fonu, Turkcell İrtibat Hizmetleri AŞ’nin yüzde 26,2 oranında hissedarı oldu.
– BoE, siyaset faizini yüzde 0,1’de tutarken, varlık alım programını 100 milyar sterlin düzeyinde artırdı.
20 Haziran:
– TCMB, bankaların mecburî karşılık teşviklerinden faydalanabilmeleri için sağlamaları gereken uyarlanmış gerçek kredi büyüme oranının yüzde 15’ten küçük olma şartını yılsonuna kadar kaldırdı.
24 Haziran:
– IMF, 2020 yılı daralma beklentisini global iktisat için yüzde 3’ten yüzde 4,9’a, Euro Bölgesi için yüzde 7,5’ten yüzde 10,2’ye, ABD için yüzde 5,9’dan yüzde 8’e, Çin için yüzde 1,2’den yüzde 1’e düşürdü. Fon, Türkiye iktisadının bu yıl yüzde 5 daralacağı, 2021’de yüzde 5 büyüyeceğini öngörüsünü ise korudu.
25 Haziran:
– Merkez Bankası, siyaset faizini yüzde 8,25’te sabit tuttu.
– ECB, Euro Bölgesi dışındaki merkez bankalarına euro likiditesi sağlayacak Eurosystem Repo Programını (EUREP) başlattı.
26 Haziran:
– BDDK, banka dışı 16 mali kuruluşa toplam 2,1 milyon lira idari para cezası uygulanmasına karar verdi.
– Fed, gerilim testine tabi tuttuğu en büyük 34 Amerikan bankasının, bu yılın üçüncü çeyreğinde pay geri alımlarını askıya almaları ve temettü ödemelerini sınırlamaları gerekeceğini bildirdi.
30 Haziran:
– İhracat mayısta yıllık bazda yüzde 40,9 azalışla 9 milyar 967 milyon dolar, ithalat yüzde 27,8 düşüşle 13 milyar 387 milyon dolar oldu. Yılın birinci 5 ayında ise ihracat 61,6 milyar dolar, ithalat 82,6 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti.
– Fed Lideri Powell, iktisadın önündeki yolun “olağanüstü” bir halde meçhul ve büyük ölçüde virüsün denetim altına alınmasındaki muvaffakiyete bağlı olduğunu söyledi.
– ECB, faiz oranlarında değişikliğe gitmezken, Uzun Vadeli Refinansman Süreçleri’nin kurallarını kolaylaştırdı.
ÜÇÜNCÜ ÇEYREKTE İKTİSAT TOPARLANMA KADEMESİNE GELDİ
Birçok ülkede kurum ve kuruluşların olağanlaşma adımlarının hızlandığı yılın üçüncü çeyreğinde koronavirüs olay sayılarının artması salgında ikinci dalga kaygılarını beraberinde getirirken, yurt içinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “müjde” açıklaması ve Borsa İstanbul’da BIST hisse endekslerinden iki sıfır atılması tarihe geçti.
Olağanlaşma sürecinde bulunan birçok ülkede artan hadise sayıları üçüncü çeyrek boyunca yine kısıtlayıcı önlemleri gündeme getirirken, bu durum hisse piyasaları tarafında risk iştahını azaltan en kıymetli etmen oldu. Öte yandan aşı çalışmalarına ait olumlu haber akışı ise yatırımcı risk algısını destekleyen temel faktör olarak öne çıktı.
ABD, Almanya, İngiltere, Rusya ve Çin’den aşı çalışmalarına dair hızlanan haber akışının da hisse piyasalarına istikamet verdiği 3. çeyrekte, Çin’de kabul edilen Ulusal Güvenlik Maddesi’nin Hong Kong Özel Yönetim Bölgesi’nde yürürlüğe girmesinin akabinde jeopolitik riskler yakından takip edildi.
Cephanesi azalan merkez bankalarının ise temmuz-eylül periyodunda aksiyonlar açısından evvelki iki çeyreğe kıyasla sakin kaldığı görüldü.
ABD Merkez Bankası (Fed), üçüncü çeyrek boyunca para siyaseti ve teşviklerini korurken, bankanın para siyaseti için belirlediği yeni çerçeve kapsamında yüzde 2’lik enflasyon maksadının ortalamada tutturulacağını açıklaması, düşük faiz siyasetini uzun bir mühlet benimseneceği beklentilerini artırdı. Banka yetkilileri sık sık iktisadın toparlanması için daha fazla mali dayanağa gereksinim bulunduğu davetinde bulunurken, ABD’de 1 trilyon dolarlık yeni bir teşvik paketinin hazırlıkları başladı.
Avrupa Merkez Bankası (ECB) da 3. çeyrek boyunca faiz oranlarında ve Pandemi Acil Varlık Alım Programı boyutunda değişikliğe gitmezken, ECB Lideri Christine Lagarde birçok defa ekonomik toparlanmayı desteklemek ve fiyat istikrarını korumak için büyük ölçüde mali teşvik gerektiğini vurguladı. Bu davet karşısında Avrupa Birliği (AB) üyesi 27 ülkenin başkanı, 750 milyar euroluk kurtarma programı konusunda anlaştı.
Bu devirde, ülkelerin salgının tesirlerinin en bariz biçimde hissedildiği ikinci çeyrekte kaydettiği daralmanın boyutu da gün yüzüne çıktı. İkinci çeyrekte yıllık bazda ABD yüzde 31,7, Japonya yüzde 28,1 ve Euro Bölgesi ise yüzde 15 ve Türkiye iktisadı yüzde 9,9 daraldı. Çin iktisadı ise toparlanma sinyali vererek yıllık yüzde 3,2 büyüdü.
ÜÇÜNCÜ ÇEYREKTE TÜRKİYE’DE PİYASALAR
Türkiye’de bilhassa temmuz ayında olağanlaşma kapsamında atılan adımların hızlandığı görüldü. TCMB, eylül ayında siyaset faizini 200 baz puan artırarak yüzde 10,25’e yükseltirken, likidite idaresi kapsamında birçok sıkılaştırma adımı attı. Bu kapsamda piyasa yapan bankalara Açık Piyasa Süreçleri (APİ) çerçevesinde tanınan likidite imkan limitlerini evvel yarıya, daha sonra sıfıra indiren banka, borç alabilme limitlerini de gecelik vadede yapılan süreçler için yarıya düşürdü. TCMB ayrıyeten, gerçek kredi büyümesi şartlarını sağlayan bankaların yabancı para mecburî karşılık oranlarını artırdı.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) da banka ve banka dışı mali kuruluşlara olağanlaşma periyodunda kişisel ve ticari müşterilere kolaylık sağlamaları konusunda talimatlar hazırlarken, yurt dışı yerleşiklerin TL erişimini sınırlayan düzenlemelerde esneklik sağladı. Bankaların, vadede TL alım istikametinde gerçekleştirecekleri swap ve öteki türev süreçlerin yasal özkaynaklara oranını yüzde 1’den yüzde 10’a çıkaran banka, Faal Rasyosu (AR) bedelini de düşürdü.
Sermaye Piyasası Şurası ise (SPK) Borsa İstanbul BIST 30 Endeksi’nde yer alan hisse piyasalarında açığa satış yasağını kaldırdı.
Borsa İstanbul cephesinde ise çok dalgalanmalarda süreçleri süreksiz olarak durdurarak yatırımcıları panik süreçlerinden muhafazaya yarayan devre kesici sistemi endeks bazında uygulanmaya başlanırken, BIST hisse endekslerinden iki sıfır atılması projesi hayata geçirildi.
Yılın üçüncü çeyreğinde kredi derecelendirme kuruluşlarının Türkiye’nin kredi notuna ait not değerlendirmeleri de yakından takip edildi. Türkiye’nin kredi notunu Standart & Poor’s (S&P) “B+” olarak teyit ederken, Fitch Ratings “BB-” olan notun görünümünü “durağan”dan “negatif”e çevirdi. Moody’s ise Türkiye’nin kredi notunu “B1″den “B2″ye düşürdü, not görünümünü ise “negatif” olarak belirledi.
Tüm bu gelişmeler yaşanırken, Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye’nin tarihinin en büyük doğalgaz keşfini Karadeniz’de gerçekleştirdiği muştusunu verdi.
Bu gelişmelerle Borsa İstanbul’da BIST 100 endeksi, üçüncü çeyrekte yüzde 1,7’lik düşüşle 1.145,24 puan olurken, dolar/TL ise üçüncü çeyreğe başladığı 6,85 düzeylerinden yükselişe geçerek eylül ayını 7,72’den tamamladı.
ABD 10 yıllık tahvil faizleri, temmuz-eylül periyodunda yüzde 0,50 ila 0,79 bandında hareket ederken, Türkiye’de uzun vadeli tahvil faizleri yüzde 11,8’den yüzde 14,8’lere kadar yükseldi. Altının onsunun 2.075,11 dolarla tarihi tepesini gördüğü üçüncü çeyrekte gram altın da yüzde 19,3 pahalanarak 468,1 liradan kapandı.
YILIN ÜÇÜNCÜ ÇEYREĞİNDE ÖNE ÇIKAN GELİŞMELER ŞÖYLE:
1 Temmuz:
– Borsa İstanbul’da Yıldız Pazar ve Ana Pazar kapsamında süreç gören şirket hisseleri, yeni kümelerinde süreç görmeye başladı.
– SPK, Borsa İstanbul “BIST 30 Endeksi”nde yer alan hisse piyasalarında açığa satış yasağını kaldırdı.
3 Temmuz:
– Enflasyon haziranda aylık yüzde 1,13 ve yıllık yüzde 12,62 arttı.
6 Temmuz:
– ABD hükümeti, küçük işletmelere yönelik uygulamaya konulan Maaş Müdafaa Programı kapsamında toplam 521,4 milyar dolarlık kredi onayladı.
– Borsa İstanbul, Barclays Capital, Credit Suisse, Merrill Lynch, Goldman sachs, JP Morgan ile Wood and Company olmak üzere 6 yabancı kuruluş için 1 ila 3 ay “açığa satış yasağı” önlemi uygulanacağını duyurdu.
8 Temmuz:
– BDDK, banka ve banka dışı mali kuruluşlara olağanlaşma periyodunda ferdî ve ticari müşterilere kolaylık sağlamaları konusunda 11 unsurluk talimat hazırladı.
9 Temmuz:
– BDDK, bankaların gelirini beyan edemeyen müşterilerine tanıyabildiği azami 1.300 liralık limiti, 2 bin liraya çıkardı. Kurum ayrıyeten, koronavirüs salgınının ekonomik tesirlerini sonlandırma önlemleri kapsamında taban ödeme fiyatı bir yıl içinde 3 sefer ödenmeyen kredi kartlarının kullanıma kapatılmasının 2020 sonuna kadar uygulanmayabileceğini duyurdu.
10 Temmuz:
– İşsizlik oranı nisanda 0,2 puan azalarak yüzde 12,8’e geriledi.
13 Temmuz:
– Sanayi üretimi mayısta yıllık yüzde 19,9 azalırken, aylık yüzde 17,4 arttı.
– S&P, gelişmekte olan piyasa ekonomilerinin bu yıl ortalama yüzde 4,7 daralacağı ve 2021’de yüzde 5,9 büyüyeceği kestiriminde bulundu.
– Ödemeler istikrarı mayısta 3 milyar 764 milyon dolar açık verirken, 12 aylık cari açık 8 milyar 244 milyon dolar oldu.
15 Temmuz:
– BoJ, faizlerde ve para siyasetinde değişikliğe gitmezken, Mart 2021’de biten mali yıla ait daralma beklentisini yüzde 3-5 aralığından yüzde 4,5-5,7 aralığına yükseltti.
16 Temmuz:
– Çin iktisadı ikinci çeyrekte yıllık yüzde 3,2 büyüdü.
– IMF, yayımladığı “G20 Müşahede Notu” raporunda, koronavirüs salgınının yeni bir evreye girdiğini, global ekonomik faaliyetin çok düşük bir düzeyden toparlanmaya başladığını bildirdi.
– ECB, faiz oranlarında ve Pandemi Acil Varlık Alım Programı boyutunda değişikliğe gitmezken, Lider Lagarde, ekonomik toparlanmayı desteklemek ve orta vadede fiyat istikrarını korumak için büyük ölçüde mali teşvik gerektiği davetinde bulundu.
17 Temmuz:
– IMF, koronavirüs salgınının tesiriyle ABD iktisadının bu yıl yüzde 6,6 daralacağını öngördü.
– Fed, hastaneler ve toplumsal hizmet kuruluşları üzere kar hedefi gütmeyen kuruluşlara kredi sağlamak maksadıyla küçük ve orta ölçekli işletmelere yönelik kredi programında düzenlemeye gitti.
18 Temmuz:
– TCMB, yabancı para mecburî karşılık oranlarını, tüm bankalar için tüm yükümlülük tiplerinde ve vade dilimlerinde 300 baz puan artırdı.
20 Temmuz:
– ABD Hazine Bakanı Steven Mnuchin, koronavirüs salgınına yönelik hayata geçirilmesi planlanan ve bugün görüşmeleri başlayan yeni teşvik paketinin fiyatının 1 trilyon dolardan başlayacağını bildirdi.
21 Temmuz:
– AB üyesi 27 ülkenin önderi, koronavirüsün ekonomik sonuçlarıyla gayret için hazırlanan 750 milyar euroluk kurtarma programı ve 1 trilyon euronun üzerinde gelecekteki bütçe konusunda anlaştı.
22 Temmuz:
– IMF İdare Şurası, finansal takviyeye yıllık erişim limitlerinde süreksiz artış yapılmasını onayladı.
– ABD hükumeti, BioNTech’in koronavirüs karşı geliştirmekte olduğu potansiyel aşıdan 100 milyon doz tedarik edilmesi konusunda 1,95 milyar dolarlık mutabakat yaptı.
23 Temmuz:
– Merkez Bankası siyaset faizi yüzde 8,25’te sabit tuttu.
25 Temmuz:
– S&P, Türkiye’nin kredi notunu “B+” olarak teyit etti, notun görünümünü “durağan” olarak belirledi.
27 Temmuz:
– Borsa İstanbul’da, BIST hisse endekslerinden iki sıfır atılması projesi hayata geçti.
– Fitch Ratings, koronavirüs salgınının ekonomilerde neden olduğu resesyonun gelecek yıllarda da hissedilmeye devam edeceğini bildirdi.
28 Temmuz:
– ABD’de Cumhuriyetçi senatörler, koronavirüs salgınıyla gayrete yönelik 1 trilyon dolarlık yeni teşvik paketi teklifini ABD Senatosu’na sundu.
– BDDK, olağanlaşma adımları kapsamında yurt dışı yerleşiklerin TL erişimini sınırlayan düzenlemelerde esneklik sağladı. Bu kapsamda milletlerarası kalkınma bankaları, yurt içi para ve sermaye piyasalarına yatırım yapma ve Türk şirketlerine kredi kullandırma kaydıyla FX swap, TL plasman, TL depo ve repo yoluyla yurt içi bankalardan sağlanacak finansman süreçlerin getirilen TL’ye erişim kısıtlamalarından muaf tutuldu.
– Fed, koronavirüs salgınının ekonomik tesirlerine karşı hayata geçirdiği kredi programlarının müddetini 31 Aralık’a kadar uzattı.
– Fitch Ratings, Çin’in kredi notunu “A+” ve not görünümünü “durağan” olarak teyit etti.
29 Temmuz:
– İhracat haziranda yıllık bazda yüzde 15,7 artışla 13 milyar 462 milyon dolar, ithalat yüzde 8,3 yükselişle 16 milyar 308 milyon dolar oldu. Yılın birinci yarısında ise ihracat 75 milyar dolar, ithalat 98,9 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti.
– TCMB’nin yılın üçüncü Enflasyon Raporu’nda, “Enflasyonun, yüzde 70 olasılıkla, 2020 yılı sonunda yüzde 6,9 ile yüzde 10,9 aralığında (orta noktası yüzde 8,9), 2021 yılı sonunda ise yüzde 3,9 ile yüzde 8,5 aralığında (orta noktası yüzde 6,2) gerçekleşeceği öngörülmektedir.” denildi.
– Fed, siyaset faizini yüzde 0-0,25 aralığında sabit tuttu.
30 Temmuz:
– ABD iktisadı, öncü datalara nazaran ikinci çeyrekte yıllık bazda yüzde 32,9 ile rekor düzeyde daraldı.
3 Ağustos:
– Enflasyon temmuzda aylık yüzde 0,58 ve yıllık yüzde 11,76 arttı.
4 Ağustos:
– IMF, iktisatların dış durumlarına ait görünümün hayli belgisiz kalmaya devam ettiği, salgında ikinci dalganın gelişmekte olan ekonomiler için cari süreç açıklarını yönetme kapsamını kısıtlayabileceği ikazında bulundu.
6 Ağustos:
– BDDK, 28 Temmuz’da milletlerarası kalkınma bankalarına tanınan TL’ye erişim sınırlamalarından muafiyeti yurt dışında yerleşik tüm bankaları kapsayacak formda genişletti.
– TCMB, piyasa gelişmelerine ait duyurusunda, “Uygulamaya alınan mali ve mali siyasetler global salgın hastalığın Türkiye iktisadı üzerindeki tesirlerinin sonlandırılmasında ve üretken kapasitenin korunmasında başarılı olmuştur. Son devirde açıklanan bilgiler iktisadi toparlanmanın güç kazandığına işaret etmektedir. Bu bağlamda ağustos başı prestijiyle iktisadi faaliyetteki olağanlaşma süreciyle birlikte, gayeli ek likidite imkânları kademeli olarak azaltılacaktır.” denildi.
– Borsa İstanbul, Vadeli Süreç ve Opsiyon Piyasası’nda (VİOP) dolar/TL kontratlarının, birebir anda süreç gören vade sayısını 16’ya çıkarma kararı aldı.
– BoE siyaset faizini değiştirmeyerek yüzde 0,1 düzeyinde bıraktı.
7 Ağustos:
– TCMB, likidite idaresi çerçevesinde 10 Ağustos’tan itibaren piyasa yapan bankalara APİ çerçevesinde tanınan likidite imkan limitlerinin yarıya düşürüldüğünü duyurdu.
– Altının onsu 2.075,11 dolarla yılın en yüksek düzeyini gördü.
10 Ağustos:
– BDDK, Etkin Rasyosu pahası amacını, mevduat bankalarında yüzde 100’den yüzde 95’e, iştirak bankalarında yüzde 80’den yüzde 75’e düşürdü.
– İşsizlik oranı mayısta 0,1 puan artarak yüzde 12,9’a yükseldi.
– Borsa İstanbul, hala hisse bazında çalışan ve çok dalgalanmalarda süreçleri süreksiz olarak durdurarak yatırımcıları panik süreçlerinden müdafaaya yarayan devre kesici sistemini endeks bazında uygulamaya başladı.
1
Ensonhaber
