Dört yaş altındaki çocukların yüzde 68’inin günlük olarak televizyon, cep telefonu, DVD ve görüntü oyunu üzere ekran ortamını kullanıyor. Araştırmalara nazaran çocuğun 4-5 yaşlarında dijital ekran manzaralarıyla karşılaşılması lisan öğrenmede zayıflık, dikkat eksikliği ve toplumsal izolasyon problemlerine yol açıyor. Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Kısmından Prof. Dr. Mustafa Bülent Şerbetçioğlu, dijital teknoloji bağımlılığının bebeklik devrinde yerleştiğini söyledi.
“İLK DÖRT YIL EPEYCE ÖNEMLİ”
Prof. Dr. Şerbetçioğlu, ömrün birinci 4-5 yıllık devrinde bebeklerin etrafındaki konuşma seslerini duyarak zahmetsizce anadilini öğrendiğine dikkati çekerek “Beyinde bir aktivite için birçok nöronun birlikte uyarılması gerekirse, Brain-Derived Neurotrophic Factor (BDNF) salgılanır ve bu nöronlar birlikte daha güçlü biçimde uyarılırlar. Bu faktör, öğrenilen marifetin kıymetini anlatan ve zahmetsizce öğrenilme ve uygulanmasını sağlayan bir öğretmen üzere tesir gösterir. BDNF’nin son vazifesi ise, kritik dönemin bitmesi gereken vakitte zahmetsizce öğrenme dönemini sonlandırmaktır. Bu kritik devir mühletince bebeğimiz dikkatini vermeksizin çarçabuk konuşmayı algılar ve öğrenir. Kritik devir boyunca BDNF, bebeğin dikkatini toplamasını ve periyot bitene dek bu dikkati sürdürmesini sağlayacak biçimde frontal lob korteksteki nucleus basalis isminde bir bölgeyi aktive eder. Lakin büyük ihtimalle kritik devir öncesinde otizme hazırlayıcı genlerin sahneye çıkmasıyla işler karışmaktadır. Bu genler, erkenden ve çok ölçüde BDNF’nin salgılanmasına yol açtığında, konuşmak için kıymet taşıyanlar değil, bütün nöronlar üzerine tesir göstermekte ve kısa vakitte kontakları farklılaşmamış ve gelişmemiş beyin haritasının gelişmesine yol açmaktadır” sözlerini kullandı.
Prof. Dr. Şerbetçioğlu, çocukların lisanı manaya ve kullanma maharetlerinin ömrün birinci üç yılında ustalaşmaları gereken en değerli gelişimsel faktörlerden ikisi olduğuna değinerek, şu bilgileri verdi: “Özellikle lisan marifetlerini kazanacağı bu vakit diliminde, bebek için alımlı karakterdeki lakin aslında doğal gelişim için gereksiz hareketli manzaralarla beynini meşgul etmek yapılabilecek en büyük kötülüktür. Hayatın birinci 4-5 yılında beyin kabuğunda alınan ihtarlara nazaran şekillenen bir köşe kapmaca oyunu oynanır. Öbür bir deyişle, bebek beyni etrafında kendisini tesiri altına alan farklı uyaranların varlığında şekillenir. Ömrün birinci dört yılı, konuşmaların anlaşılarak öğrenilmesi ve hislerin söz edilmesi maharetlerinin en randımanlı olarak edinilebildiği bir devirdir. Bu sürece ‘konuşmanın öğrenilmesinin kritik dönemi’ ismini veriyoruz. Bebeğin gelişmekte olan beyninde insanı insan yapan, konuşmak ve yürümek üzere temel maharetlere ait merkezlerin erkenden gelişmesi gerekir.”
“DİL ÖĞRENMEDE ZAYIFLIK, DİKKAT EKSİKLİĞİ GÖRÜLEBİLİR”
Lakin günümüzde pandeminin tesiriyle eğitim emelli olarak süratli biçimde hayatımıza giren teknolojik araç kullanımının artması ve giderek bağımlılığıyla birlikte beyin gelişimlerinin olumsuz etkilendiğine işaret eden Prof. Dr. Şerbetçioğlu, şöyle devam etti: “Bilimsel araştırmalar, dijital teknolojilerin ömrümüze girdiği bilhassa 2000 yılından itibaren, bebeklerin lisan gelişimi üzerine tesirlerini incelemeye başladı. Dört yaş altındaki çocukların yüzde 68’i günlük olarak televizyon, cep telefonu, DVD ve görüntü oyunu üzere ekran ortamını kullanıyor. Araştırmalara nazaran birinci 4-5 yaşlarında dijital ekran imgeleriyle karşılaşılması durumunda lisan öğrenmede zayıflık, dikkat eksikliği ve toplumsal izolasyon sıkıntılarına yol açtığı gözlendi. Bilindiği üzere memnun ve başarılı çocuk, keyifli aile ortamında yetişir. Yaşı ne kadar küçük olursa olsun bir bebek, etrafında sık sık gördüğü cep telefonuna ilgi gösterir. Anne deneme yanılma yoluyla rahatlıkla yemek yesin diye çizgi sinema yahut animasyon görüntüsü izleterek bebeğini hareketli imgelerle büyülemeye başlayabilir. Anne bu halde kendisini rahat bıraksın diye yahut rahatça ağzına iki üç kaşık fazla mama sokacak diye bebeğini cep telefonuyla karşılaştırırsa, bu tablo erken yaşta toplumsal taraftan dışa dönük olabilecek bir bebeği asosyal duruma sokabilir. Hiçbir anne çok küçük çocuğunda cep telefonu yahut ekran bağımlılığının gelişebileceğini öngöremez. Bu formda tıp pratiğinde kliniklerde sıcak toplumsal irtibat ortamı yerine animasyonla karşılaşmaktan ötürü atipik otistik görünüme bürünmüş çocuklarla karşılaşıyoruz. Bu çocukları ekrandan uzak tutmak ve sosyalleşsin diye kreşlere göndermek ilaç yerine geçiyor.”
“GÜNÜMÜZDE DİJİTAL BAĞIMLILIK BEBEKLİKTE YERLEŞİYOR”
Prof. Dr. Şerbetçioğlu, dijital bağımlılığın çok erken yaşlarda yerleşebileceğine dikkat çekerek, şu değerlendirmede bulundu: “Ülkemizde unsur bağımlılığının ergenlik devrinde başladığı göz önüne alınırsa, dijital teknolojiye bağımlılığın çok daha erken yaşlarda yerleştiğini kabul etmemiz gerekiyor. Öbür bir deyişle dijital teknoloji bağımlılığı çok erken yaşlarda, bebeklik periyodunda yerleşiyor. Konuşmayı öğrenmeye hazır olduğu bir devirde bebeğimizi dijital teknolojinin kolay marifetlerine yönlendirmemek gerekir. Aksi halde erkenden konuşmayı öğrenmeyi ve sözel bağlantı gereksinim olmaktan çıkararak dijital teknolojiye bağımlılığı teşvik etmiş oluyoruz. Bilhassa birinci 12 aylık süreçte konuşmak ve yürümek önündeki en temel iki motor marifet sayesinde beynin nöronları ve sinaptik ilişkileri gelişir. Daha sonra dört yıl içinde konuşmayı öğrenmesi için sözel irtibata, yürümeye ve her türlü fizikî aktiviteye yönlendirmemiz gerekir. Bu kadar erken devirde gelişen dijital teknoloji bağımlılığı, beden kitle indeksinde artmayla birlikte obeziteye ve sözel bağlantıda düşüncelere yol açması riskini de beraberinde getirmektedir.”
“ATİPİK OTİZM GÖRÜLEBİLİR”
Prof. Dr. Şerbetçioğlu, yakın vakte dek bebeklerin doğal ortamlarda yetişmeleri sayesinde yüz yüze oyunlar oynayarak büyüdüklerine dikkat çekerek, şu sözleri kullandı: “Artık çok erken devirde teknolojiyle tanıştırılan bebeklerde, bu temel maharetlerin yerine ekranda süratle kayan manzaraları pasif olarak izlemek yahut parmakla manzaraları değiştirme marifeti ön plana çıkmaktadır. Günümüzde bu usul ekran bağımlılığının sıhhatsiz bir alışkanlık olduğu kanıtlandı. Tıpkı vakitte erken yaşta çok medya kullanımının ebeveynler ile çocuklar ortasındaki sözel bağlantının ölçüsünü ve kalitesini azaltmasıyla da duygusal gelişimlerini olumsuz tarafta etkilediği gözlenmektedir. Elektronik aygıtların aile içinde sık kullanılması, küçük çocukların fakat yüz yüze bağlantı kurarak kazanılan konuşma, toplumsal marifetler, empati üzere marifetleri engelleyebiliyor. KBB ve odyoloji kliniklerindeki hastalarımızda “atipik otizm” olarak da tanımlanabilen bağlantı kopukluğu yaşayan çocukların kimilerinde olumsuz etraf şartlarının tesirlerini gözlüyoruz. Sonuç olarak çocuğumuzu 3-4 yaşlarından evvel, dijital teknolojiyle buluşturduğumuzda çocuğumuzun görsel medyaya bağımlı hale gelmesi kelam konusu olabilir. Böylelikle daha nasıl konuşacağı bile muhakkak olmayan bir bebeğe dijital teknolojiyi kullanma marifetini kazandırmak, bağımlılığın yanı sıra bazen zihinsel gelişimini de olumsuz etkileyebilir. Amerikan Pediatri Akademisi, ebeveynlere 3 yaş ve altındaki çocuklarını toplumsal medyaya ve ekranlara maruz bırakmamalarını öneriyor.”
Ensonhaber
