Otizmli çocuklar yaşıtlarından farklı düşünür, konuşur ve davranır. Ekseriyetle kendilerini büsbütün kaptırmış üzere görünebilirler ve öteki beşerlerle oynamaktan yahut etkileşim kurmaktan fazla parmaklarını hareket ettirmekle daha fazla ilgileniyor üzere görünebilirler. Bunun nedeni, otizmin klasik semptomlarının kelamlı bağlantı becerilerindeki eksikliklerle işaretlenmesidir. Öğlen yemeğinde ne istediklerini bulmak yahut keyifli mu yoksa üzgün mü olduklarını bilmek kadar kolay bir şey son derece güç olabilir. Bazen bir çocuğun bu bozukluğa sahip olduğuna dair işaretler bariz olabilir, fakat öbür vakitlerde küçük detaylara özel dikkat gösterilmelidir.
1. 12 AYI DOLDURMADAN EVVEL
6 ve 12 aylık bebeklerde otizm belirtilerini tanımaya başlayabilirsiniz. Ekseriyetle, ebeveynler yahut çocukla etkileşime girenler, küçük çocuğun ömrün birinci yılında tipik başarılara ulaşmadığını fark ettiğinde olur. Birtakım işaretler şunlardır:
– Yeni yüzlere dikkat etmezler,
– Yüksek seslere reaksiyon vermezler,
– Objeleri tutmazlar,
– Bir ebeveynin gülümsemesine karşılık vermezler,
– Hareketlerle dikkat çekmeye çalışmazlar,
– Beşerlerle etkileşimli oyunlara katılmaya ilgileri yoktur.
2. EMPATİ GÖSTEREMEZLER
Otizmli çocukların empati ve sempati göstermesi yahut diğer birinin bakış açısını ortak bir formda anlaması sıkıntı olabilir. Bu nedenle, kayıtsız ve düşmanca görünebilirler. Sıkıntı bir duruma nasıl reaksiyon vereceklerini bilemezler, biri yaralandığında gülebilirler ya da diğer birinin acısına ya da sevincine çok az hisle ya da hiç his olmadan reaksiyon verebilirler.
3. SEVDİKLERİNE İLGİ GÖSTERMEZLER
Otizmli çocuklar, ebeveynleri, kardeşleri yahut tıpkı yaştaki başka çocuklarla duygusal bağ kurmaya ilgi duymadan aralıklı davranabilirler. Göz temasından kaçınmaya ve yalnız kalmaya eğilimlidirler, bu nedenle duygusal olarak dünyadan kopukturlar. Lakin bu, onların hisleri olmadığı manasına gelmez, yalnızca onları nasıl tabir edeceklerini bilmedikleri manasına gelir.
4. HİSLERİNİ TANIMLAMAKTA ZORLANIRSINIZ
Var olan farklı otizm düzeyleri nedeniyle bozukluğu olan kimi çocuklar, hislerini kendi yaşlarındaki çocuklara misal biçimde gösterebilir (örneğin, acı hissederlerse ağlayabilirler). Lakin, çoklukla hislerini göstermekte zorlanırlar. Ayrıyeten duygusal olarak hassas olmadıkları yahut reaksiyonlarının biraz abartılı olduğu da görünebilir. Örneğin, çok çabuk sinirlenebilirler ve küçük rahatsızlıklara çok üzülebilirler.
5. TEKRARLAYAN RUTİNLERİ SÜRDÜRÜRLER
İlgilerini çeken aktiviteleri yaparken kısıtlı ve tekrarlayan kalıplar geliştirirler. Çoklukla, onları çeken şeyler tüm dikkatlerini gerektirir ve tıpkı söze odaklanmak yahut tekrarlamak için uzun vakit harcayabilirler. Her gün ne olacağını bilmek için günlük bir rutini sürdürmeyi severler. Örneğin, okula daima tıpkı yoldan gitmek ya da akşam yemeğinde büsbütün tıpkı yemeği yemek isterler. Rutinlerinde ne kadar katı olduklarından ötürü, değişiklik yapmak onlar için anlaşılmaz olabilir ve bunu büsbütün reddedebilirler.
6. DUYUSAL SORUNLARI OLABİLİR
Birtakım durumlarda, otizmli çocuklar çok reaksiyon verebilir yahut duyusal uyaranları görmezden gelebilir. Bazen kendileriyle konuşan insanları görmezden gelebilirler, hatta sağır üzere görünebilirler. Lakin öbür vakitlerde gürültüden, en yumuşak seslerden bile rahatsız olabilirler. Telefonun çalması üzere ani sesler, rahatsız edici sesi bastırmak için kulaklarını kapatarak ve tekrarlayan sesler çıkararak reaksiyon verecekleri rahatsızlığa neden olabilir. Çocuklar ayrıyeten dokunmaya (dokunulmaktan hoşlanmazlar) ve farklı doku tiplerine karşı çok hassas olma eğilimindedir. Sırtlarına bir dokunuşta ya da derilerinde muhakkak bir kumaşın hissinde sinebilirler.
7. ÇOK REAKSİYON VEREBİLİRLER
Olağan görünen bir durumda hislerini düzenlemekte zorluk çekebilir ve orantısız davranabilirler. Örneğin, bariz bir sebep olmadan çığlık atmaya, ağlamaya yahut histerik bir biçimde gülmeye başlayabilirler. Gerilimli olduklarında, yıkıcı ve hatta saldırgan davranışlar sergileyebilirler (bir şeyleri kırmak, diğerlerine vurmak yahut kendilerine ziyan vermek). Ek olarak, hareketli araçlar yahut yükseklikler üzere tehlikeli bir durumda olduklarını anlayamayabilirler, lakin tıpkı vakitte doldurulmuş bir hayvan üzere zararsız objelerden korkabilirler.
8. KONUŞMAKTA VE ANLAMAKTA ZAHMET ÇEKERLER
Tipik olarak çocuklar yaklaşık bir buçuk yaşına geldiklerinde konuşmaya yahut etkileşimde bulundukları insanların seslerini taklit etmeye başlarlar. Otizmli çocuklar kelam konusu olduğunda, lisan hünerlerini çok daha sonra geliştirirler. Olağandışı bir ses tonuyla, garip bir ritimle konuşabilir yahut belli bir şey söyleme niyetinde olmadan sözleri ve cümleleri tekrar tekrar tekrar edebilirler. Bir konuşmayı başlatmakta yahut sürdürmekte zorlanırlar. Birtakım kolay cümleleri yahut soruları anlamazlar ve söylenenleri harfi harfine alırlar. Mizah, ironi ve alaycılığı manaya yeteneklerinden mahrumdurlar.
9. DAVRANIŞLARINI TEKRARLARLAR
Otizmli çocuklar çoklukla davranışlarında, etkinliklerinde ve ilgi alanlarında katı ve hatta saplantılıdır. Daima ellerini hareket ettirme, ileri geri sallanma yahut dönme üzere tekrarlayan beden hareketleri yapabilirler. Anahtarlar yahut ışık düğmeleri üzere objelere takıntılı hale gelirler ve onları oyuncak olarak kullanırlar. Ekseriyetle sayılar yahut semboller (haritalar yahut spor istatistikleri) içeren makul mevzulara çok ilgi duyma eğilimindedirler. Her şeyi makul bir sistemde tutmaları gerekir, örneğin oyuncaklarını özel bir biçimde hizalarlar ve birinin bunu değiştirmesine müsamaha göstermezler. Olağandışı bir duruş sergilerler yahut garip bir halde hareket edebilirler.
10. KELAMSIZ BAĞLANTISI TERCİH EDERLER
Otizmli çocuklar, lisan gelişimi yavaş olduğu ve bunu yaptıktan sonra bile kendilerini söz etmekte zorlandıkları için kelamsız bağlantısı tercih ederl. Bir şeyi belirtmek için çizimler yahut jestler üzere hem fizikî hem de görsel araçları kullanabilirler.
11. YÜZ TABİRLERİNİ TANIMAKTA ZAHMET ÇEKERLER
Yüz sözlerini tanımakta zorluk çekebilirler (örneğin, annelerinin kaşlarını çattığında onlara kızdığını anlamazlar). Ayrıyeten ses tonuyla ilgili iletişimsel sinyalleri de anlamıyorlar, yani konuşan kişinin bunu memnun, üzgün yahut hudutlu bir tonda yapıp yapmadığını nasıl ayırt edeceklerini bilmiyorlar. Çok hayalperest oldukları ve çoklukla kendi küçük dünyalarında yaşadıkları için gerçek ile hayali ortasında ayrım yapmayı güç buluyorlar.
Ensonhaber
