Bedeni en iyi durumda tutmak artık kâfi değil. Gerilimin büyük bir tesir oluşturduğu mevcut hayat suratı, bilhassa salgın kaynaklı tehditkar bir ortamdan kaynaklanan dert ve daima memnuniyetsizliği davet eden kolektif bir zihniyet, beyin sıhhatini denetim altına alıyor.
Dünya Sıhhat Örgütü’ne nazaran, iyi beyin sıhhati, her bireyin kendi yeteneklerini gerçekleştirebildiği ve yaşamsal olarak bilişsel, duygusal, ruhsal ve davranışsal fonksiyonlarını sıkıntısız bir biçimde yapabildiği durumdur.
Zihinsel netliği geliştirmek, dikkatsizliği ve odaklanma eksikliğini engellemek, bilişi, öğrenmeyi geliştirmeye ve daha tatmin edici bir hayat tecrübesi sağlamaya yardımcı olan kolay alışkanlıklarla mümkündür.
İşte bilimsel olarak ortaya konmuş, bedenin idare organının uzun yıllar tam kapasiteyle çalışmasını sağlamak için en iyi yardımcılar.
KÂFİ SIVI ALIMI
Beyin sıhhatine müdahale edebilecek en kolay alışkanlıklardan biri kâfi sıvı alımıdır. Beynin yaklaşık yüzde 75’i sudan oluşur. Kâfi su tüketimi, kan basıncının ve hakikat bir hücresel metabolizmanın korunmasına yardımcı olur; bu, bedenin düzgün çalışması için temel ihtiyaçtır.
Sıvı eksikliği tüm bedeni, tıpkı vakitte beyni de tesirler. Aldığımız bilgiyi ve dikkati, entelektüel kapasiteyi ve hafızayı tesirler. Yüzde 2’lik bir sıvı eksikliği tehlikeli olabilir. Baş dönmesi, yorgunluk, kramplar ve süratli kalp atışı, bedenin su muhtaçlığı olduğunu gösteren belirtilerden bazılarıdır. Genel tavsiye, gün boyunca azar azar yaklaşık iki litre su içmektir.
Bununla birlikte, sıvı alımının özel ilgiyi hak ettiği kimi durumlar vardır. Genç erişkinlerde su ve tuz kaybının en yaygın nedeni ekseriyetle çok fizikî antrenman yahut sıcak çarpmasıdır. Bu faktörleri hesaba katmalıyız ve aktivite daha ağır yahut daha fazla olduğunda, su içeriğinin yanı sıra mineraller ve elektrolitler içeren zerzevat, meyve ve sıvı alımını sağlamalıyız.
Örneğin ileri yaştaki yetişkinlerde, susuzluğun sizi uyarmadığı vakitler vardır. Hipotalamus beyindeki bir hormonal düzenleme merkezidir. Susuzluk ve açlık sinyallerini de hipotalamus verir. Yaş ilerledikçe, hipotalamus su eksikliğini tespit etmede tesirli olmaz ve kişi susamaz. Bu gerçeğin farkında olmalıyız ve daima sıvı alımına dikkat etmeliyiz.
BEYİN DOSTU DİYET
Bilimsel çalışmalar, yediklerinizin beyin sıhhatini direkt etkilediğini göstermiştir. Araştırmalar, Akdeniz diyetinin (hipertansiyonu önlemek için önerilen bir metot olan Dash diyeti ile birlikte) beyin yaşlanmasını ortalama yedi buçuk yıl yavaşlattığını doğruladı. Akdeniz diyeti üzere bir diyet, bedenin daha yavaş yaşlanmasına yardımcı olan polifenoller, folat, B12 vitamini ve omega 3 yağ asitleri üzere besinler sağlar.
Diyetin beyin seviyesindeki esirgeyici fonksiyonu, sırf makul çeşit besinleri (yeşil yapraklı sebzeler, yağlı balıklar, kuru yemiş ve zeytinyağı) seçmekle değil, birebir vakitte kimilerinden da uzak durmakla sağlanır. Bilhassa kırmızı et, doymuş yağ, füme ve eklenmiş şekerden uzak durulmalıdır.
DİNLENDİRİCİ BİR UYKU
Çok sayıda çalışma, uyku eksikliğinin dikkat, hafıza ve motor fonksiyonları etkilediğini göstermiştir. Uyku, bağışıklık sistemini ve hafızayı korur. Ayrıyeten ruh sıhhatine ziyan verebilecek faktörleri de ortadan kaldırır ve saklanmaya paha bilgileri kesin olarak hafızada tutmaya yardımcı olur. Tertipli bir uyku-uyanma programına sahip olmanın, beyin sıhhatini güzelleştirdiği birçok araştırmada gösterilmiştir. Kaliteli bir uykuyu sağlamak için her gece 7-9 saat uyumak ve nizamlı bir uyku programı sürdürmek değerlidir.
Ayrıyeten toplam uyku saatinden daha kıymetli öbür bir nokta uykunun gerçekleştiği saattir. Örneğin 22:00 – 06:00 ortası 8 saatlik bir uyku ile 03:00 – 11:00 ortası 8 saatlik uykunun tesirleri büsbütün farklıdır. 22:00 – 06:00 ortası uyku çok daha dinlendiricidir.
HAREKETSİZ KALMAYIN
Antrenmanın beyin sıhhatini uygunlaştırmak de dahil olmak üzere birçok yararı vardır. İleri yaştaki yetişkinlerde yapılan araştırmalara nazaran, bir yıllık sistemli antrenman, beynin hafıza idaresiyle ilgili bölgesi olan hipokampus hacmini yüzde 2 oranında artırabilir. Hipokampus gerilim, depresyon, toplumsal izolasyon ve kimi kronik hastalıklar nedeniyle küçülür. Alzheimer hastalığının en büyük sebebi budur. Çalışmalar, sistemli idmanın küçülmeyi yavaşlatmaya ve hatta aksine çevirmeye yardımcı olabileceğini gösteriyor.
Fizikî aktivite, hücresel seviyede, beyin işlevlerinde ve kapasitelerinde değişikliklere yol açar. Örneğin, antrenman yaptığımızda daha fazla nöron yapılır. Misal halde, erken yaşlardan itibaren uygulanmışsa yetişkinlikte esnek olma yeteneğini arttırır ve buna ek olarak bilişsel rezervi (beynin daha yavaş yaşlanma yeteneği) geliştirir. Bunu sağlamak için günlük 45 dakika yahut bir saat ortasında fizikî aktivite yapılması önerilir.
SESSİZLİĞİN TADINI ÇIKARIN
Gürültü, ömür kalitesini ve ruh sıhhati göstergelerini tesirler. Dünya Sıhhat Örgütü datalarına nazaran, hava kirliliğinin çabucak gerisinde, sıhhat problemlerinin ikinci çevresel nedeni gürültüdür.
Gürültü kirliliği, beynin ülkü işleyişini etkileyebilir. Kendimize sessiz ortamlar oluşturmaz ve sessiz vakitler geçirmezsek, beynimiz gereğince kendini yenileyemez.
Uyanıklık sırasında sessizliği bütünleştirmenin yollarından biri, idare organı üzerinde öbür yararlar da sağlayan çeşitli ibadetler, meditasyonlar ve sevilen aktibiyelerdir. Bunlar, dikkati ve duygusal yeteneği geliştirir. Duygusal seviyede, beyin amigdalasında öfke ve kaygı devrelerinin yok edildiğini bilinmektedir. Çeşitli aktivitelerle bu yapılar bozulabilir ve diğer bir yapıda nezaket ve merhamet hisleri oluşturulabilir. Ayrıyeten bu uygulamalar tekrarlayan fikirlerin azalmasına, istikrar hissinin artmasına ve konsantre olma yeteneğinin gelişmesine yardımcı olur.
Çok fazla güç harcamadan daha kolay konsantre olmak ve hatta dikkat etmede çok daha usta olmak mümkündür.
KAĞIT ÜZERİNDE OKUMA VE YAZMA
Sesli notların ve dijital yazıların hakim olduğu günümüzde yazma alışkanlığının yine kazanılmasının tedavi edici tesirleri vardır. Bilhassa husus kişinin kendisi ise.
Ruhsal olarak kendimiz hakkında yazarken fikirlerimizin bir sıralamasını yaparız. Bu bir kendi kendine terapi formudur. Bu, bize ıstırap veren şeyi tabir edebildiğimiz ve yerine koyabildiğimiz için oluşur.
Bu uygulama niyetleri özgür bırakma formudur, rastgele bir vakitte sahip olduğumuz kaygıyı yahut üzüntüyü azaltır. Tüm yararlarıyla birlikte hayal kurma yeteneği de dahil olmak üzere birçok avantajı vardır.
Öte yandan, okumak beynin tüm alanlarını çalıştırır. Araştırmalar, okumanın beynin farklı kısımları ortasında yeni kontaklar oluşturduğunu gösteriyor. Birçok çalışma okumanın, beynin duyusal bilgileri işleyen kısmı olan bilateral somatosensoriyel kortekste uzun vadeli değişikliklere neden olduğunu göstermektedir. Okuma aktivitesi tıpkı vakitte öğrenme, hatırlama ve eleştirel yeteneği de geliştirir.
14 yıl boyunca yürütülen bir araştırma, haftada bir yahut daha fazla kitap okuyanların bilişsel bozulma yaşama riskinin çok daha düşük olduğunu göstermektedir.
Ensonhaber
