Kolon kanseri, Türkiye’de akciğer kanserinden sonra en çok görülen kanser tipi olarak öne çıkıyor. Türkiye’de kolon kanserinin bu kadar yaygın olmasının en büyük nedenlerinden biri ise yeme alışkanlıkları.
Kırmızı et, işlenmiş et eserleri, çok yağlı ve kalorili besinler ve bir grup yiyeceklerin yüksek ısıda pişirilmesi ile ortaya çıkan kimyasal eserlerin kolon kanseri riskini arttırdığını lisana getiren Genel Cerrahi Uzmanı Prof. Dr. İlker Sücüllü, kolon kanseri hakkında bilinmeyenler ve alınması gereken tedbirlere ait açıklamalarda bulundu.
KOLON KANSERİ NEDİR?
Bedende hücrelerin denetim dışı bir biçimde çoğalmaya başlaması ile kanser oluşumu gerçekleşir. Bedenimizin her yerindeki hücreler kanserleşebilir. Bunun kolondan köken alanına kolon kanseri denir. Birçok kolon kanseri, kolon iç katmanında yer alan ve ismine ’polip’ denilen küçük oluşumlar ile başlar. Polip çeşitlerinin kansere dönüşmesi yaklaşık 5 ila 7 yıl üzere uzun bir süreçtir. Her polip kansere dönüşecek diye de bir kural yoktur.
Sık Karşılaşılan Polipler
Adenomatöz polip (adenom): Bu polipler kansere dönüşebilir. Şimdi kanser olmayan ama kansere dönüşme ihtimali yüksek olan lezyonlardır. En sık kolon kanseri tipi adenokarsinom yani kolon yahut rektumu kaplayan bezleri oluşturan hücrelerin yüzde 95 oranında olağandışı büyümesidir.
Hiperplastik polip: Daha sık görülen polip çeşididir. Çok büyük oranda kansere dönüşmezler. Kolon duvarı birçok katmandan oluşur. Kolon kanseri mukoza ismi verilen en iç katmandan başlar ve başka katmanların içine hakikat hatta etraftaki lenf ve kan damarlarına gerçek büyüyerek bedenin uzak bölgelerine taşınabilirler.
KOLON KANSERİNDE RİSK FAKTÖRLERİ
Yaş faktörü çok değerlidir, 50 yaşından sonra risk besbelli olarak artmaktadır. Bunun yanı sıra iltihabi bağırsak hastalığı, chron ya da ülseratif kolit üzere hastalıklar ile birlikte bağırsak uzun periyodik iltihabi durumla karşı karşıya kalmakta, bu da vakit içinde displazi denilen kanser öncesi lezyonlara dönüşebilmektedir. Bu hastalık kümesinin kolon kanseri riski nedeniyle daha erken yaşta ve daha sık aralıklarla takip edilmesi gerekmektedir.
Birebir vakitte genetik dediğimiz yani ailesinde kolon kanseri ya da adenomatöz polip (Kolon yahut rektumu kaplayan bezleri oluşturan hücrelerin olağandışı büyümesi) birinci derecede akrabalarda kolon kanseri olması yüksek risk manasına gelir. Ayrıyeten bu akrabanın kolon kanseri teşhisini 45 yaşından genç almış olması riski daha da arttırır. Ortalama her 5 hastanın 1’inde ailede kolon kanseri tanısı almış biri vardır. Bu nedenle aile hikayesi olan kimselere 50 yaş beklenmeden 35-40 yaş civarında kolonoskopi denetimi önerilir.
Kolon kanserinden koruyabilecek kesin bir prosedür olmamakla birlikte kişinin önlenebilir risk faktörlerine dikkat edilmesi ile riski azaltılabilir. Sistemli taramalar ile kolon kanseri büsbütün tedavi edilebilecek, erken bir evrede saptanabilir. Şimdi kansere dönüşmemiş polipler kolonoskopik olarak çıkartılarak kanser önlenebilir. Olağandışı hücrelerin büyüyerek polip oluşturmasının başlangıcı ile kolon kanseri gelişimi ortasında geçen süreç yaklaşık 7-10 yıldır. Tertipli tarama ile polipleri şimdi kanser oluşturmadan çıkartmak mümkündür.
Risk faktörü olmayan hastalara tarama 50 yaşında başlanmalıdır. 10 yılda bir kolonoskopi altın standarttır. Bu inceleme ile yalnızca kanser tespit edilmemekte kanserin öncüsü olan polipler de hem bulunup hem de çıkartılabilmektedir. Kolonoskopi tıpkı vakitte bir tedavi aracı olabilmektedir. Kolonoskopinin uygun olmadığı hastalarda 5 yılda bir sigmoidoskpi (kısa kolonoskopi) ve dışkıda saklı kan öteki alternatiftir.
Anne, baba, kardeş üzere yakın akrabalarında kolon kanseri saptanmış şahıslara tarama 40 yaş yada en genç kanser tanısı almış akrabasından 10 yıl evvel başlanmalıdır. Birinci kolonoskopi olağan ise takibe 5 yıl orta ile devam edilmelidir.
KOLON KANSERİ BELİRTİLERİ
Dışkıda kan görülmesi: Dışkı parlak kırmızı ya da koyu siyah renkli olabilir. Hastaların yüzde 35-60’ında görülebilir ya da gaitada bâtın kan mevcuttur.
Karın ağrısı: Kramp üslubunda aralıklı gelen karın ağrısı olabilir.
Dışkılama alışkanlıklarında değişiklik: Hastaların yüzde 25’inde bir haftadan uzun sürebilen kabızlık ya da ishal periyotları olabilir. Dışkı çapında incelmeler görülebilir.
Zayıflama: Diyet yapmaksızın kilo kaybı gelişebilir. Bağırsak tıkanıklığı: Hastalarda büyüyen tümörün bağırsakta tıkanıklık yapması ile oluşur. Acil çözülmesi gereken bir sorundur.
Bağırsakta delinme (perforasyon): Tümörün oluşturduğu tıkanıklık ile birlikte delinme gelişebilir. Bu durumda tıpkı tıkanıklıkta olduğu üzere acil cerrahi süreç gerektiren bir durumdur.
Hastaların yaklaşık yüzde 3’ünde rastgele bir belirti olmaz.
KOLON KANSERİ TEDAVİ PROSEDÜRLERİ
Kolon kanseri tedavisi, genel cerrahi, onkoloji, nükleer tıp, radyoloji ve patoloji uzmanlarından oluşan multidisipliner bir konseyin nezareti altında gerçekleştirilir. Cerrahi tedavi açık cerrahi, laparoksopik cerrahi ve robotik cerrahi sistemleri ile gerçekleştirilebilir. Cerrahi olarak kanser içeren kolon kısmı çıkartılır ve akabinde kalan her iki sağlam uçlar birbirine bağlanır.
Açık yol ile yapılan kolon ameliyatları karın cildinde yapılacak uzun bir kesiyle mümkün olmaktadır. Bu uzun kesinin neden olduğu ameliyat sonrası ağrı ve karın içi yapışıklıklar hastaların hastanede kalış mühletini ve olağan günlük yaşama dönme müddetlerini uzatmaktadır.
Laparoksopik cerrahide cerrah, yarım santimetre genişliğinde bir kesi yaparak buradan karın içine, laparoskop denilen ince metal bir teleskop aygıtı yerleştirir. Cerrah karın içini hastalığın durumunu ve yaygınlığını değerlendirdikten sonra yapılan öteki küçük kesilerden öbür cerrahi aletler karın içine yerleştirilerek ameliyata başlanır. Hastalıklı kolon kısmı yeniden küçük bir kesiden beden dışına alınır.
Her hasta ya da hastalık laparoskopik cerrahi için uygun olmayabilir. Hastalar ve cerrahlar için asıl kıymetli olan hangi teknik uygulanırsa uygulansın başarılı bir cerrahinin gerçekleşmesidir. Bu nedenle başarılı bir laparoskopik cerrahi için deneyim ve tecrübe çok değerlidir. Laparoksopik cerrahi; yapılan kesilerin küçüklüğü nedeniyle ameliyat sonrası hastanede kalış mühleti ve günlük yaşama dönme müddeti daha kısa, ameliyat sonrası ağrı çok daha az ve kesi yerlerden kalan yara izi daha azdır. Bu özellikleri nedeni ile laparoskopik cerrahide daha süratli iyileşme görülmektedir.
ALINABİLECEK TEDBİRLER
Tertipli beslenme ve fizikî aktivite ile kolon kanseri riskini azaltan ögeler: Göbek etrafının artmasına neden olan kilo alımı ve obezite engellenmeli, sigara ve alkolden kaçınılmalı, kırmızı ve işlenmemiş et tüketimi azaltılmalı, D vitamini ve kalsiyum seviyesinin olağan düzeyde tutulmalı, menopoza geçiş devrinde hormon tedavisi, nizamlı aspirin kullanımı.
Çok kilolu yahut obez olmak: Erkeklerde biraz daha fazla olmak üzere her iki cins için bir risk faktörüdür.
Fizikî aktivite: Fizikî olarak faal bir ömür şeklinin olmaması kişiyi risk kümesine sokar. Günde nizamlı 30-60 dakika spor riski yüzde 40 azaltır.
Beslenme alışkanlıkları: Kırmızı et, işlenmiş et eserleri, çok yağlı ve kalorili besinler, besinlerin yüksek ısıda pişirilmesi (mangal, ızgara) ile ortaya çıkan kimyasal eserlerin kolon kanseri riskini arttırdığı net olarak bilinmektedir. Bunun yanında tahıl, zerzevat ve meyvede güçlü bir biçimde bulunan, bol posalı diyet, probiyotikler ise riski azaltır. Sigara ve alkol, kolon kanseri riskini arttırır.
Multivitamin takviyesi: Tertipli folik asit, D vitamini ve kalsiyum preparat kullanımı riski azaltabilir.
Ailede kolon polibi yahut kolon kanseri varlığı: Bu türlü bir durumda genetik danışmanlık almak ve p genetik testleri yaptırmak riski azaltabilir.
Ensonhaber
