Ayasofya’nın ibadete açılmasına ait karara, Yunanistan’dan ağır tenkitler yöneltilirken, bu devletteki Türk-İslam yapıtlarının durumu da tekrar gündeme geldi.
Memlekette bulunan Osmanlı periyoduna ilişkin ve bugüne kadar ayakta kalmayı başarmış ürünlerin çoğunluğu, yıllardır maksadı dışında kullanılmaya devam ediyor.
Kimi camiler yapılan tadilatlarla kiliseye dönüştürülürken, bazıları ise bar-pavyon yahut erotik sinema filmi olarak kullanılıyor.
ESERLER HARABEYE DÖNDÜ
Yunanistan’da, Türk-İslam mimarisine ilişkin 10 binin üzerinde eser ve eser kalıntısı bulunduğu varsayım ediliyor.
Osmanlı devrinde inşa edilen birtakım eserler, restorasyon bahanesiyle dönüştürülmeleri için “Bizans” devrine ilişkin oldukları istikametinde kayıt altına alınırken, kaderlerine terk edilen birçok eser de vakit içinde harabeye döndü.
CAMİLERİN BIRÇOK İBADETE KAPATILDI
Hala ayakta olan ve geçmişte müze, bar, cafe, stant salonu, dükkan, kamu binası, matbaa, kilise, erotik sinemalar gösterilen film ile bar-pavyon olarak kullanılan onlarca caminin birçok ibadete örtük tutulmaya devam ediyor.
Selanik’te 1468 yılında inşa edilen ve kentin en eski camisi Hamza Beyefendi Camisi, Yunanistan’ın bağımsızlığını kazanmasının akabinde bir vade ibadethane olarak kullanıldı. Sonraki yıllarda ise caminin kesme taştan yapılan minaresi yıkıldı, kubbesindeki kalem işleri, yazı levhaları silindi ve içindeki geçmeli ahşap minberi yok edildi.
Başta Selanik’teki Yeni Cami ve Alaca İmaret Camisi olmak üzere ayakta kalanlar ise tekrar müze ve stant salonu olarak kullanılıyor.
FILME DÖNÜŞTÜRÜLEN CAMİLER…
Kentin ana caddelerinden Egnatiya üzerinde bulunan cami, 1927’de Yunan NGB (National Bank of Greece) bankasının mülkiyetine geçirildi. Daha sonra hususî şahsa satılan caminin dışa bakan kısımları bölünerek dükkan yapıldı, iç kısmı ise filme dönüştürülerek 80’li yıllara kadar erotik sinemalar gösterimi için kullanıldı.
Yanya yerinde mahal alan Narda (Arta) kentindeki Faik Paşa Camisi, mübadeleden sonra bir ara kiliseye çevrildi. Daha sonra terk edilen caminin, 1970’li yıllarda bar-pavyon olarak kullanıldığı biliniyor.
Sair yandan, başta başşehir Atina olmak üzere Yanya, Yenicei Vardar, Girit, Larisa ve Kavala üzere birçok kıymetli kentteki camiler ve tarihi yapılar da tıpkı kaderi paylaşmaya devam ediyor.
İbadete açık resmi camisi bulunmayan Atina’da, en eski cami olan Fethiye Camisi, kentin Osmanlı yönetiminden ayrılmasının akabinde askeri cezaevi ve depo üzere birçok farklı gaye için kullanıldı.
Fatih Sultan Mehmet tarafından 1458’de yaptırıldığı kabul edilen ve kentin simgesi Akropolis’in eteklerinde, arkeolojik nahiye içindeki Roma Agorası’nda taraf alan camide, 2010’a kadar tarihi eserler depolandı.
Cami, daha sonra başlatılan restorasyon çalışmalarının 2017’de tamamlanmasının akabinde stant salonu olarak kullanılıyor.
ARŞİVLERDE KAYITLI YAPITLARIN İZİNE RASTLANMIYOR
Fethiye Camisi’nin birkaç yüz metre ilerisinde de Cizderiye Camisi bulunuyor. Kentin turistik yanlarından Monastiraki Meydanı’nda mahal alan ve yılın büyük kısmında örtülü tutulan bu cami de periyot devir ziyaretçilerine seramik müzesi olarak hizmet veriyor.
Arşiv ve salnamelerde kayıtlı Atina’daki Türk-İslam yapıtlarından Yeni Cami, Kubbeli Cami, İç Kale Camisi, Mehmet Voyvoda Muallimesi, Hüseyin Efendi Tekkesi ve Hacı Ali Hamamı üzere yapıların ise bugün izine dahi rastlanmıyor.
ATİNA’DA İNŞA EDİLEN CAMİ
Öte yandan, 10 yıllar süren tartışmalardan sonra Atina’da inşaatı tamamlanan birinci “resmi cami”nin açılış tarihi hala belirsizliğini koruyor.
Votanikos semtinde Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’na ilişkin kullanılmayan bir yerdeki eski yapılar restore edilerek oluşturulan ve açılışı 5 defa ertelenen 350 kişi kapasiteli caminin, minaresi bulunmuyor.
Müslüman Türk nüfusun yaşadığı Garp Trakya ve 12 adalar dışında ibadete açık resmi cami bulunmayan Yunanistan’ın başka kesimlerinde yaşayan Müslümanlar, ibadetlerini apartmanların bodrum katları ve dernek merkezi üzere kendi imkanlarıyla kurdukları mekanlarda yapmak zorunda kalıyor.
NAMAZ KILMA MÜSAADESI YOK
Yanya, Girit ve Larisa üzere birçok değerli Yunan kentindeki camiler de birebir kaderi paylaşmaya devam ediyor.
Rodos’taki Sultan Mustafa Camisi de nikah merasimlerine konut sahipliği yapıyor. Garp Trakya’daki Müslüman Türk Azınlığa ilişkin diyanet hizmetlilerinin, memleketin sair yerlerinde atıl durumda bulunan kimi camilerde dua edip cuma namazı kılmak için yaptığı müracaatlar ise Yunan idaresi tarafından reddediliyor.
Ensonhaber
