Ceman 103 meütekait amiral, milletin temsilcisi seçilmiş hükümete parmak sallayan bir bildiri yayınladı.
Kuvvetle mümkün orduevlerinde canı sıkılan emeklilerin hadsiz bir çıkışı olarak hafızalarda kalacak bu bildiri, ülkedeki bir damarın, “darbeci damar”ın ise bir türlü büsbütün yok edilemediğinin göstergesi olarak kayıtlara geçecek.
TARİHİN ÇÖPLÜĞÜ BİLDİRİ, MEKTUP VESAİRE İLE DOLU
Osmanlı İmparatorluğu’nda, silahlı güçlerin legal otoriteye isyan edişinin birinci örneği Yeniçeriler’in kazan kaldırmaları. Bu başıbozukluğun örnekleri sayılamayacak kadar çok. Mezkur hastalık, bugünkü manada çağdaş ordununun kurulmasıyla birlikte de devam etmişti.
Siyasi tarihimizde filli darbeler farklı bir fasılken, ordu mensuplarındaki memnuniyetsizliği yalnızca bildiri, mektup, telaffuz ve gibisi seviyede ortaya koyan tavırlar da az değil.Bunların içinde siyasete etki edeni de var, esamisi okunmayan da…
“ASKER SİYASETE KARIŞMASIN” BİLDİRİSİYLE SİYASETE KARIŞAN ASKERLER
Bu üslup siyasete müdahalenin birinci örneği ise II. Meşrutiyet Devri’nde, 18 Temmuz 1912 tarihinde yayınlanan beyannameydi. İttihat Terakki idaresinin basiretsiz yönetimi, orduda yandaşlarını kollaması vb üzere tavırlardan rahatsız olan bir küme subay, yeni bir yanlışa yönelmişlerdi.
Kendilerine “Halaskâran-ı Zabitan” (Kurtarıcı Subaylar) ismini koyan küme, Sait Paşa başkanlığındaki hükümetin istifa etmesini talep etmiş,gelişmeler de istedikleri tarafta olmuştu.
“Halaskâran-ı Zabitan” kümesi, askerlerin siyasete müdahil olduklarından şikayetle “askerlerin yalnızca askerlik yapması” talebini lisana getirmişlerdi.
Bildiride, “Ordu siyasetin dışında kalmalı, Meşrutiyet yalnız kelamla değil, samimi biçimde korunmalı, hükümet iktisadi kalkınmaya değer vermelidir. Lakin bunun için namuslu ve tarafsız bireylerden oluşacak yeni bir kabine kurulmalıdır. Ayrıyeten siyasi partilerde, mülki memuriyetlerde vazife alan bütün subaylar orduya dönmeli ve yalnız askerlik mesleğini yapmalıdır.” denilmişti.
Bu subay kümesi, paradoksal bir biçimde “asker siyasete karışmasın” derken siyasete karışmıştı. Bildiri maksadına ulaşmış, Sait PaşaKabinesi istifa etmek zorunda kalmıştı.
27 MAYIS SONRASI SEÇİM SONUÇLARINI BEĞENMEYİNCE ZABIT VARAKASI YAYINLADILAR
27 Mayıs kanlı darbesinden sonraki birinci seçimler olan 15 Ekim 1961 seçimlerinde darbeyi destekleyen CHP’nin birinci parti olmakla birlilkte oyların yalnızca yüzde 34’ünü alması, cuntacıların canını sıkmıştı. Yönetimde aktif olan subayların tavrını yumuşak bularak kendilerini “Silâhlı Kuvvetler Birliği” diye isimlendiren bir küme general ve albay, seçimlerin çabucak akabinde “Zabıt Varakası” başlıklı bir bildiri yayınlamışlardı. Ültimatom, vaktin Genelkurmay Lideri Orgeneral Cevdet Sunay’a verilmişti. Sunay da “Genişletilmiş Komuta Konseyi” ismiyle bir kurul uydurup, bu kurul ismine mektubu parti liderlerine göndermişti.
BAŞBAKAN İNÖNÜ, İSYANCI SUBAYLARIN BİRÇOK TALEBİNİ YERİNE GETİRDİ
Bildiride şu tehditler yer alıyordu: “Türk Silahlı Kuvvetleri 15 Ekim 1961 günü yapılmış olan seçimlerden sonra, gelecek yeni Türkiye Büyük Millet Meclisi toplanmadan önce, duruma fiilen müdahale edecektir. İktidarı, milletin gerçek ve ehliyetli mümessillerine tevdi edecektir. Bütün siyasi partiler faaliyetten menedilecek, seçim sonuçları ile Ulusal Birlik Komitesi feshedilecektir. Bu kararın tatbiki 25 Ekim 1961’den sonraki bir güne tehir edilmeyecektir. İşbu zabıt varakası üç nüsha olarak tanzim edilmiş ve bütün üyeler tarafından tıpkı anda imza edilmiştir.”
Bildiri, o günlerin atmosferinde sonuçalacak, CHP-AP Koalisyon Hükümetinin Başbakanı İsmet İnönü, mevcut darbe kaidelerini bile kâfi bulmayan isyancıların taleplerinini birçoğunu, ortağı Adalet Partisi’ni baskı altında tutarak birer birer Meclis’ten geçirecekti. Bildiride imzası olan çok sayıdaki başıbozuk subay kıymetli misyonlara getirilecek, hatta kimileri kuvvet kumandanı yapılacaktı.
12 MART: BİR “MUHTIRA”YLA GELEN DARBE
Siyaseti dizayn etmede faal olan bir öteki bildiri ise 12 Mart muhtırasıydı. Görünüşte, ordu 27 Mayıs yahut 12 Eylül üzere fiilen darbe yapmamıştı lakin mevcut hükümeti düşürüp, yerine bir orta rejim hükümeti kurdurmuştu. Süleyman Demirel’in liderliğindeki Adalet Partisi, 1969 genel seçimlerinde büyük muvaffakiyet kazanarak tek başına iktidar olmuş, 143 milletvekili çıkaran CHP ise ana muhalefette kalmıştı. Demirel Hükümeti, misyonu devraldıktan sonra içeride ve dışarıda pek çok meseleyle karşılaşmıştı. Haşhaş ekimi nedeniyle büyük reaksiyon ve baskıyla karşılaşan hükümet, bir yandan ABD’ye direnmeye çalışıyor, bir yandan da yasa dışı örgütlerin aksiyonları, sokak ve üniversite olaylarıyla uğraş etmek zorunda kalıyordu.
ABD tesirindeki genelkurmay lideri, kuvvet kumandanları ve ordunun büyük çoğunluğu ise hükümetin yanında durmak yerine iktidarı başarısız görme eğilimideydi. Nihayet, 12 Mart 1971’de saat 13.00’de Genelkurmay Lideri Memduh Tağmaç, Kara Kuvvetleri Kumandanı Faruk Gürler, Deniz Kuvvetleri Kumandanı Celal Eyiceoğlu ve Hava Kuvvetleri Kumandanı Muhsin Batur’un imzasını taşıyan muhtıra TRT Radyolarından okundu. Cumhurbaşkanı eski asker Cevdet Sunay, Başbakan Demirel, TBMM ve Cumhuriyet Senatosu’na yazılı olarak gönderilen 3 unsurluk muhtırada, Demirel istifa etmez ve yerine askerlerin onaylayacağı bir hükümet kurulmazsa, ordunun idareyi direkt üzerine alacağı bildirildi. Muhtıra siyaseti tekrar düzenleyecek ve Nihat Erim Başbakanlığında orta rejim hükümeti kurulacaktı.
CUNTACI CİHAN VE GRUBU EVVEL BİR MEKTUP YAZMIŞTI
27 Aralık 1979 tarihinde Genelkurmay Lideri Orgeneral Kenan Cihan, Kara Kuvvetleri Kumandanı Orgeneral Nurettin Ersin, Deniz Kuvvetleri Kumandanı Oramiral Bülend Ulusu, Hava Kuvvetleri Kumandanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya ve Jandarma Genel Kumandanı Orgeneral Sedat Celasun’un imzasını taşıyan ve periyodun Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk’e verilen “uyarı mektubu”, aslında 12 Eylül 1980 darbesine hazırlanmakta olan cuntacıların “bizuyarmıştık” tiyatrosundan ibaret bir teşebbüstü. Cumhurbaşkanı eski asker Fahri Korutürk, mektubu hükümete ileterek, gereğinin yapılmasını istemişti. Demirel Hükümeti vakit içerisinde taleplerden bazılarını yerine getirmeye çalışsa da esasen darbeye kararlı olan cuntacılar, yalnızca 9,5 ay sonra idareye el koyacaktı.
“28 ŞUBAT”, “GENÇ SUBAYLAR TEDİRGİN” VE “E-MUHTIRA”
Siyasi tarihimizin daha yakın vakitlerinde ise 28 Şubat 1997 tarihliMGK’da alınan kararlarla fiilen darbe olarak görülmeyen fakat işbaşındaki Erbakan Hükümeti’nin istifasına yol açan 28 Şubat darbesi “yazılı girişim”le gerçekleşen bir darbe olarak kayıtlara geçmişti. 28 Şubat Süreci gerileyip, 2 Kasım 2002’de yapılan seçimlerle iş başına gelen AK Parti Hükümeti’nin daha altıncı ayında, 23 Mayıs 2003’te yayınlanan “Genç subaylar tedirgin” başlıklı bir “haber” de bir küme ordu mensubunun legal otoriteye karşı rahatsızlıklarını ortaya koymuştu. Haber, her darbenin yanında olan Cumhuriyet gazetesinde, daha sonra CHP milletvekilliği de yapan Mustafa Balbay imzasıyla yayınlanmıştı. Habere bahis olan “subayların rahatsızlığı” siyasette bir müddet tartışılmış lakin rastgele bir tesire yol açmamıştı. Bu doğrultudaki son teşebbüs ise Türk Silahlı Kuvvetleri ismine Genelkurmay Başkanlığı’nın, Cumhurbaşkanlığı seçimi dolayısı ile 27 Nisan 2007 tarihinde gece saat 23:20’de yayınladığı bildiri olmuştu. Yaşar Büyükanıt’ın Genelkurmay Lideri olduğu devirde hazırlanan bu bildiri, internet üzerinden yayınlandığı için “e-muhtıra” olarak nitelendirilmişti. AK Parti Hükümeti ise bildiriye sert reaksiyon göstererek TSK’nın Başbakana bağlı bir kurum olduğunu açıklamıştı. Süreçte muhalefet partileri TSK’nın yanında yer alsalar da son analizde “e-muhtıra” siyasete fiili bir etkisi olmaksızın tarihteki yerini alacaktı.
Ensonhaber
