Uyuz hastalığı, her yıl yaklaşık 100 milyon kişiyi etkiliyor. Çok kaşıntılı ve bulaşıcı paraziter bir deri hastalığı olan uyuza dair açıklamalarda bulunan Dermatoloji Uzmanı Doç. Dr. Filiz Topaloğlu Demir, hastalığın belirtilerini anlatarak, tedavi prosedürlerini sıraladı.
YAKIN TEMASLA BULAŞIYOR
Uyuz, yılda yaklaşık 100 milyon kişiyi etkileyen yaygın bir halk sıhhati meselesidir. Bayan erkek ayrımı yapmadan her iki cinste, tüm yaş kümelerinde, tüm sosyoekonomik seviyelerde ve tüm etnik kümelerde görülebilir. Bilhassa bakımevleri, kışla, okul ve yurtlar üzere toplu yaşanan yerlerde daha sık görülür. Hastalık şahıstan şahsa yakın temasla, ekseriyetle 15-20 dakikalık bir temas müddetinde bulaşır. Tokalaşma üzere kısa müddetli temaslar ile bulaşmadığı düşünülmektedir.
İnsan gözü ile fark edilemeyen Sarcoptes Scabiei dişi akar yaklaşık 0,4 mm boyutundadır. Deri yüzeyinde çiftleştikten sonra, erkek akar ölür ve dişi, dört ila altı hafta boyunca yumurta bıraktığı derinin altına gömülür. Yumurta üretimi günde bir ila üç yumurta oranında gerçekleşir ve yumurtalar bırakıldıktan iki ila üç gün sonra larvalar ortaya çıkar. Larvalar yaklaşık iki hafta içinde olgunlaşır ve yeni akarlar çiftleşmek ve çoğalmak için yuvayı deri yüzeyine kadar keser. Birinci istila ile birlikte, akar dışkısına karşı ortaya çıkan hassaslık tepkisi sonucu görülen uyuz bulguları, altı haftaya kadar gelişmeyebilir ve bu mühlet zarfında, başta birebir meskende yaşayanlar olmak üzere uyuz hastası ile teması olan öteki şahıslar de enfekte olabilir. Egzama başta olmak üzere kıl kökü iltihapları, böcek ısırıkları, mantar enfeksiyonları üzere pek çok deri hastalığı ile karışabildiği için tanısı gecikebilir.
UYUZ BELİRTİLERİ
Bilhassa geceleri ve sıcaklıkla artan kaşıntı, uyuz hastalığının en kıymetli belirtisidir. Bulgular ve şikayetler, el parmak ortaları, el bileğinin iç kısmı, koltuk altları, bel, kalça, ayak ve ayak bileğinde daha şiddetlidir. Bayanlarda bilhassa göğüs ucu ve etrafı, erkeklerde genital bölgede kaşıntı olması uyuz için tipiktir. Sıklıkla parmak ortalarında ve el bileğinde görülen, 1-10 mm uzunluğundaki tünel olarak isimlendirilen beyaz, kırık çizgi biçimindeki oluşumlar en besbelli bulgusudur. Bunun dışında deride kaşıntı izleri, kaşıntılı kabarıklıklar, içi şeffaf su ile dolu, milimetrik, inci tanesi halindeki kabarcıklar ve egzama gibisi kaşıntılı, kepekli kızarıklıklar bulunabilir.
TEDAVİ BİREYE ÖZEL OLMALI
Uyuz hastalığı olan şahıslar dışında, hastaların temas ettiği eşyaların da bulaştırıcı olduğu biliniyor. Sarcoptes Scabiei akarının dış ortamda uygun kurallarda 8 güne kadar canlı kalabildiği ve tedavi olan şahıslarda bile yine hastalığa yol açabileceği gösterildi. Eşyalardan dişi akarın ve yumurtaların yüzde 100 yok edilmesi için 50 derece ve üzerinde 10 dakika ve üzeri yıkama ve sıcak bir kurutucuda kurutma ya da -10 derecede en az 5 saat dondurulması gerekiyor. Bu süreçlere tabi tutulamayan eşyalar ise 8 gün kadar plastik torbalara konularak kaldırılmalı.
Tedavi tabip tarafından hastanın yaşına, gebelik ve emzirme üzere özel durumuna ve hastalık şiddetine nazaran bireye özel olarak planlanır. Permetrin içeren krem ve losyonlar, kükürtlü karışımlar sıklıkla kullanılan topikal tedavilerdir. Tedaviye başlamadan evvel tırnakların kısa kesilmesi, keselenerek banyo yapılması başarılı bir tedavi için çok kıymetlidir. Topikal tedavilere karşılık vermeyen, dirençli hastalarda paraziti öldürmeye yönelik ağızdan ilaçlar verilmektedir. Birebir ömür ortamını paylaşan herkesin, o anda faal şikayetleri olmasa bile eş vakitli tedavi edilmesi gerekmektedir. Bir öteki değerli nokta ise tedavi mühletince, yaklaşık olarak 6 hafta, misafirliğe gidilmemesi ve meskene konuk davet edilmemesidir. Yanlışsız bir tedaviye karşın kaşıntı ve hastalık bulguları 2 ila 6 haftaya kadar devam edebilir. Tekrarlayan uygulamalar gerekebilir.
TOPLUMSAL MEDYA KÜRLERİNE DİKKAT
Toplumsal medyada uyuza karşı tesirli olduğu tez edilen çamaşır suyu, kül, sarımsak, karbonat, sirke üzere karışımların uygulanmaması gerekiyor. Uyuz tedavisinde yalnızca şikayetleri olan kişinin tedavisinin kâfi olmadığı unutulmamalıdır. Kişisel olarak uygulanan, kâfi bilimsel ispata sahip olmayan bu şekil uygulamalar ile hastalar başlangıçta kısmen rahatlasa bile, yanlışsız ve kâfi bir tedavi almadıkları için vakit kaybetmekte ve hastalığın etraflarında bulunan, temas halindeki öteki bireylere yayılmasına neden olmaktadır. Ayrıyeten bu biçim uygulamaların denetimsiz ve bilinçsiz bir halde uygulanması, deriyi kurutarak, egzamalara ve hasebiyle kaşıntılara neden olabilmektedir. Bu durum hastalarda teşhiste gecikmelere, yanlış teşhislere, deri yapısı bozulduğu için de tedavide zorluklara yol açmaktadır. Kükürtlü sabunlar, tıbbi tedaviye ek olarak, tedavi öncesi ve sonrası banyo ve keseleme süreçleri sırasında kullanılabilir.
Ensonhaber
