Türkiye Tabiatını Muhafaza Derneği (TTKD) bilim danışmanı ve göl uzmanı Dr. Erol Kesici, 30 yıldır her 22 Mart günü kutlanan Dünya Su Günü nedeniyle, bilhassa son yıllarda yaşanan kuraklık tehlikeleri ve Türkiye’de su kaynaklarında yaşanan problemlere dikkati çekti.
Dr. Kesici, Türkiye’de son 60 yılda 60’tan fazla, Marmara Denizi büyüklüğündeki su yüzey kütlesi, sulak alanının kuruduğu yahut kurutulduğunu açıkladı.
İKİ YILDIR ÇOK ŞİDDETLİ KURAKLIK
Türkiye’nin üç tarafı denizlerle çevrili ve 300’den fazla doğal göl bulunurken, içilebilir ve kullanılabilir su kaynaklarının süratle yok olduğu ülkelerin başında geldiğini belirten Dr. Kesici, “Türkiye 1980’lerden beri nüfus artışı, sanayileşme, çok su kullanımı, kentleşme ve global iklim değişimi sebebiyle pek çok defa kuraklıkla karşı karşıya kaldı. Ancak son iki yıl içerisinde çok şiddetli kuraklık yaşamakta ve suya ulaşımda hem ekonomik hem de kalite tarafından zorluk çekilmektedir.” dedi.
20 MİLYAR METREKÜP İSRAF EDİLİYOR
Ömrün yüzey ve yer altı sularına bağlı olduğunu vurgulayan Kesici, DSİ bilgilerine nazaran, Türkiye’de kullanılabilir yer üstü ve yer altı su potansiyelinin yıllık 112 milyar metreküp olduğunu belirterek, “Bu potansiyelin 44 milyar metreküpü tarım, 13 milyar metreküpü içme-kullanma suyu olarak kullanılıyor. Araştırma sonuçlarına nazaran tarımda kullanılan suyun 20 milyar metreküpünün israf edildiği düşünülüyor. Bu yüzden yabanî sulama yerine şuurlu sulama sistemleri gerekiyor.” diye konuştu.
“YER ALTI SUYUNUN YÜZDE 92’Sİ TAHSİSLİ”
Türkiye’de 18 milyar metreküp yer altı su rezervinin 16.62 milyar metreküpünün tahsis edildiğini açıklayan Erol Kesici, “11.21 milyar ziraî, 1.49 milyar sanayi, 3.92 milyar içme- kullanma suyu. Yer altı suyunun yüzde 92’si tahsis edilmiştir. Yüzde 70’e yakını ziraî sulama olması ve kuraklık nedeniyle yer altı suları kuruma ve tuzlanma tehdidi altında. İç Anadolu’da tehlike oluşturan obrukların artmasının nedenidir. En büyük iki tehlike kirlenme ve çok pompajdır.” dedi.
NASA HARİTASINDA KURAKLIK
NASA’nın raporuna nazaran Türkiye’nin büyük kısmında yer altı sularının ortalama düzeyin altında olduğunu belirten Kesici, “GRACE-FO uydusunun 11 Ocak 2021 prestiji ile Türkiye’deki yer altı sularının durumunun hesaplandığı haritaya nazaran, mavi kısımlar olağandan fazla, kırmızı ve turuncu kısımlar olağandan az su olan bölgeleri gösteriyor. 2020’de çok önemli kuraklık yaşandı ve haritada yer altı su ölçülerinin çok önemli boyutlarda düştüğü görülüyor.” diye konuştu.
OCAK- ŞUBAT VE MART YAĞIŞLARI AZ
Bilhassa kar yağışının yer altında depolanma sağladığı, kısa vadeli sel halindeki yağışların yararlı olmadığını lisana getiren Dr. Erol Kesici, bu yıl ocak, şubat ve mart yarısındaki yağışların, özellikle Karadeniz, Orta ve Batı Anadolu’da azlığından üreticilerin yakındığını söyledi. Kışın bile obruklar oluştuğunu belirten Kesici, bahçe kuyulardaki su düzeyinin son üç ay içerisinde çok düşük düzeyde olduğunun belirlendiğini açıkladı.
“SONDAJLAR DOĞAL SİSTEMİ BOZUYOR”
Su yetersizliği yahut sulama fiyatları nedeniyle tarımda yer altı su kullanımının ağır olduğunu belirten Dr. Kesici, “Türkiye’nin birçok kıyı ovasında yer altı su kaynakları ya büsbütün tuzlanmış ya da tuzlanmaya başlamıştır. Ana nedeni derine yakın akiferlerden çok yer altı suyu çekilmesidir. Zira hidrolik eğim küçük olduğundan çok çekim üzere doğal sistemi bozan bir dış etken, deniz suyu girişini kolay kolay başlattığı bilimsel çalışmalarla belirlenmiştir.” dedi.
“RUHSATLI- RUHSATSIZ KAÇ KUYU VAR?”
Yer altı sularının sondaj, pompaj üzere yollarla hesapsız, bilim dışı açılması ve kullanılması sonucunda tuzlanmasının kaçınılmaz olduğunu vurgulayan Dr. Erol Kesici, “Öncelikle bu prensiplerin bilinmesi gerekir. Ülkemizde ruhsatlı ve ruhsatsız ne kadar kuyu vardır? Yağışların giderek azaldığı son yıllarda, yağışlardan beslenemeyen yer altı sularında, çekilen su ölçüsü beslenmeden fazla olduğunda yer altı suyunun bitmesi kaçınılmaz bir sonuçtur.” diye konuştu.
“KİŞİ BAŞI SU ÖLÇÜSÜ BİN TONA DÜŞTÜ”
Türkiye’nin sanılanın bilakis su zengini olmadığını söyleyen Dr. Kesici, 1980’li yıllarda kişi başı düşen su ölçüsü 5 bin tona yakınken, 1995’li yıllardan sonra bu ölçünün bin 800 tona gerilediği, 2020 sonu prestiji ile de bin tona kadar düştüğünü açıkladı.
Dr. Kesici, “Türkiye tam aksine su ezası çeken bir ülke pozisyonundadır. Su hayatın olmazsa olmazıdır, su artık sudan ucuz değildir. Yerine öteki bir şey konulamaz, tek üretim yeri tabiattır. Ömür su ile başlıyor, birinci içeceğimiz olan anne sütünün yüzde 80’i, insan bedeninin ve besin unsurlarının yüzde 70 ila 90’ı, beynin yüzde 90’ı sudur.” dedi.
‘SU AYAK İZİ ARTIYOR’ UYARISI
Suyun özensiz, plansız, verimsiz ve çok kullanımı, kirlenmesi ve kaçakların en büyük sorun olduğunu vurgulayan Dr. Kesici, tüketim çılgınlığı arttıkça su kaynaklarının da bilinçsiz kullanıldığı ve bunun önüne geçilmesi gerektiğini söyledi. Su tüketimi ve tarım, sanayi vb. üretim alanlarında suyun akılcı ve verimli kullanımının büyük ehemmiyet taşıdığına dikkat çeken Dr. Erol Kesici, su ayak izinin arttığını açıkladı.
“BİR KİLO BİFTEK İÇİN 15 BİN 500 LİTRE SU”
Susuz kalmamak için, iğneden ipliğe tüketimde çok tavırlı olunması gerektiğini belirten Dr. Kesici, su ayak izine ait, kimi eserler için harcanan su ölçülerini şöyle sıraladı: “1 kilo biftek için 15 bin 500 litre. 1 hamburger için 2 bin 325 litre. 1 fincan çay için 28 litre. 1 kilo pirinç için 3 bin 400 litre. 1 porsiyon pilav için 100 litre. 1 kilo şeker için 1500 litre. 1 adet küp şeker için 7.5 litre. 1 tişört için 2 bin 700 litre. 1 kot pantolon için 10 bin 800 litre. 1 kg ayakkabı için 16 bin 600 litre. 1 adet A4 kağıt için 10 litre.”
“4 MİLYAR İNSAN SU EZASI YAŞIYOR”
Susuzluğu iklim değişikliğinin nedenlerinden biri gösteren Dr. Erol Kesici, bir yandan kuraklık başlayacağı, öteki yandan da doğal istikrarın bozulmasının sonucu sellerin artacağı, deniz sularının yükseleceği, salgın hastalıkların çoğalacağını vurguladı. Dr. Kesici, dünyada yılda en az bir ay içme suyundan yoksun kalan insan sayısının 4 milyarı bulduğu ve su sorunu yaşadıklarını söyledi.
“YILDA 3.4 MİLYON KİŞİ SUSUZLUKTAN ÖLÜYOR”
Her yıl 3.4 milyon insanın içilebilir pak suya ulaşamadığı için ömrünü yitirdiğini kaydeden Dr. Kesici, “2030 yılına kadar global su talebinde yüzde 55’lik artış bekleniyor ve mevcut su kaynaklarının toplam su talebinin sadece yüzde 60’ını karşılayabileceği, yüzde 40’ın su kıtlığı yaşayacağı bildiriliyor. Hala kâfi tedbir alınmıyor olması geleceği tehlike altına atmaktadır. Göller ve akarsular kirletilip, kurutuluyor.” dedi.
“SU KANUNU ÇIKARTILMALI”
Su problemine karşı teklifler sunan Dr. Kesici, ‘Su Kanunu’ çıkarılmasını istedi. Türkiye’nin gitgide azalan ve bozulan su varlığının Su Kanunu’na duyulan gereksinimi artırdığına dikkat çeken Dr. Erol Kesici, “Bu kanun, suyu bilinçsizce tüketilecek bir kaynak değil, korunması gereken bir doğal varlık olarak kabul etmeli. Suyun tüm canlıların ömrü için hayati kıymetini tanımalı, öncelikle suyu muhafazayı ve su varlıklarını havza bazında geliştirmeyi, iştirakçi ve şeffaf bir anlayışla yönetmeyi hedeflemeli” dedi.
“HAVZA TEMELLİ KURAKLIK İDARE PLANI”
Çiftçinin bölge tabiatına uygun kuru tarımı bırakıp, bol su isteyen, yöresel olmayan yeni eserlerle sorunu giderek artırdığını belirten Dr. Kesici, şunları söyledi: “Ekosistemlerin korunmasında karar verme yetkisine sahip olanlar ve planlamacılar, ekosistem temelli idare biçiminin benimsenmesi, uzun vadeli sürdürülebilirliğin sağlanması için kilit roldedir. Bütün kentlerde, göller- su kaynakları için su bütçesi yapılmalı, az yahut yetersiz su durumuna nazaran alınacak tedbirlere kesinlikle uyulmalı. Havza temelli kuraklık idare planları hayata geçirilmelidir.”
Ensonhaber
