Türk devlet adamı Cacabey kimdir, neler yaptı? Türklerin ilk rasathanesi Cacabey Medresesi nerededir?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, “Uzay’a bir Türk vatandaşı gidecek. Astronota Türkçe isim bulalım.” tabirlerinin akabinde teklifler gelmeye başladı.

Türkiye’nin uzay çalışmalarını yapmak üzere seçilecek bireye isim önerisi veren Devlet Bahçeli, ‘Cacabey’ fikrini sundu.

Bunun üzerine vatandaşlar tarihte büyük işlere imza atmış olan Cacabey kimdir, ne yapmıştır? üzere sorulara karşılık aramaya başladı.

İşte Türklerin birinci gözlemevini açan Cacabey hakkında merak edilenler..

CACABEY KİMDİR?

Ceceli aşiretinin beyefendisi olan Buyruk Bahaddin Caca’nın oğlu olan Cacaoğlu Nureddin Cebrail, 1240’ta Kırşehir’de doğdu. Kırşehir’e büyük hizmetlerde bulunmuş, büyük ve tarihi şahsiyettir. İsmi edebileşmiş bu devlet adamı “ Cacabey” ismiyle ün kazanmıştır.

Selçukluların son yıllarında tertip bozulduğu için vilayetler valiler ile yönetiliyordu. Eskişehir Buyruğu olarak görülen Caca Beyefendi, bir müddet Tokat’ta kaldıktan sonra Kırşehir’e beyefendi olmuştur.

Kırşehir Beyefendisi iken, Emirhor olan Eseddedin İsyanı’nı bastırdı. Elbistan Savaşı’na katıldı. Orada Mısır Memlük Sultanı Baybars’a esir düştü. Baybars bütün esirleri özgür bırakınca Caca Beyefendi Şam’dan Kırşehir’e döndü. Bir hükümdar üzere Kırşehir’de karar süren Caca Bey’in ünü, kısa müddette her tarafa yayıldı.

MEVLANA’DAN ÖVGÜLER ALMIŞTIR

Genç yaşında zekasını göstererek üstün hizmetlerde bulunan Caca Beyefendi, kısa vakitte büyükler ortasına karıştı. Mevlana, yazdığı mektupta onu övmüş, muvaffakiyetini tescil etmiştir.

Ortalarındaki birçok görüşmede de bu mevzuyu lisana getirmiştir. Özel Türkçe konuşan, buyrukları ve devlet yazışmalarında Türkçe yazan Caca Beyefendi, kendi yönetiminde olan Hacı Bektaş ile de ilgilenmiş, onu himaye etmiştir.

ANADOLU İMARINA KATKIDA BULUNDU

Anadolu’da bir çok hayır kurumu yaptırmıştır. Bu ortada Eskişehir’de bir cami ve bir han yaptırmış, 17 cami ve zaviyeyi de tamirata almıştır.

Kırşehir’de bu gün bir mimari anıt olarak yükselen Caca Beyefendi Medresesi’ni de yaptırmıştır. Zamanın fakültesi gözüyle bakılan bu binada Türkçe eğitimi veriyordu. Arapça ve Acem lisanı ile de yapıtları vardır.

GÖKBİLİMİYLE İLGİLENİRDİ

Ayrıyeten İslam Hukuku ile ideoloji ve tasavvuf dersleri de öğretiliyordu. Kubbesi açık ve altında bir kuyunun bulunduğu Cacabey Medresesi’nde kuyuya yansıyan yıldızlar incelenir, bunlar üzerinde araştırmalar yapılırdı. Bundan anlaşıldığına nazaran, bu medrese o periyotlarda astronomi araştırmaları yapılıyor, matematik, fizik, kimya üzere bahislerde eğitim veriyordu.

ASTRONOMİNİN DOĞDUĞU YER: CACABEY MEDRESESİ

Kırşehir kent merkezinde bulunan medrese Selçuklu periyodunda Kılıçaslan oğlu Keyhüsrev vaktinde Kırşehir buyruğu Nurettin Cibril Bin Cacabey tarafından 1271-1272 yıllarında bir müşahede meskeni medrese olarak yaptırılmıştır.

Türk-İslâm kültür ve medeniyetinin en mükemmel mimari özelliklerini yansıtan Cacabey Medresesi, Selçuklular periyodunda dinî ilimler yanında müspet bilimlerin de öğretildiği bir fakülte olarak kullanılmış; gökyüzünün, güneşin, ayın, yıldızların hareketlerini inceleyen bir gözlemevi olarak yıllar uzunluğu ayakta kalmıştır.

Periyodunda “astronomi yüksekokulu” olarak hizmet veren medrese, dünyada gayesine uygun gözlemevi olarak yapılan birinci yapıttır.

Ensonhaber