Yaklaşık 10 yıldır süt ve bitkisel eserlerden elde edilen bedelli biyoaktif bileşiklerin kanser ve kardiyovasküler hastalıklar üzerindeki aktifliğine ait çalışmalar yürüten Bilal Çakır, salgın süreciyle birlikte çalışmalarını Kovid-19 tedavisinde kullanılabilecek ilaçlar üzerine ağırlaştırdı.
PROTEİNDEKİ PEPTİTLER, VİRÜSE KARŞI TESİRLİ
Çakır ve tez danışmanlığını yapan Marmara Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tuğba Tunalı, Eczacılık Fakültesi öğretim üyeleri Prof. Dr. Göksel Şener ve Doç. Dr. Betül Okuyan, makale çalışmasında, keçi sütünün içerisinde bulunan proteindeki biyoaktif peptitlerin koronavirüse karşı tesirli olduğunu keşfetti.
Bunun üzerine Çakır’ın keçi sütünün içindeki faal unsurdan Kovid-19’la gayret etmek için ilaç adayı geliştirmeye yönelik hazırladığı makalesi, Avrupa Farmakoloji mecmuasında (European Journal of Pharmacology) yayımlandı. Çakır, çalışmasını genişletmek ve patentini almak için projesi üzerinde çalışmayı sürdürürken, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumuna (TÜBİTAK) da proje müracaatında bulunacak.
“KEÇİ SÜTÜ, KORONAVİRÜSE KARŞI TESİRLİ OLABİLİR Mİ?”
İZÜ Helal Besin Ar-Ge Mükemmeliyet Merkezi Araştırmacısı Yüksek Kimyager Bilal Çakır, süt ve bitkisel eserlerin içinde yer alan biyoaktif bileşiklerin hastalıkların tedavisinde kullanılmasına yönelik 10 yıldır çeşitli çalışmalar yürüttüğünü anlattı.
Yüksek lisans tezinde, danışmanı Prof. Dr. Tuğba Tunalı Akbay ile keçi sütünden saflaştırdıkları proteinlerden elde ettikleri biyoaktif peptitlerin kolon kanseri tedavisinde kullanılması üzerine çalıştığını lisana getiren Çakır, şöyle konuştu:
“Tezimle ilgili makale çalışmalarımı yürütürken koronavirüs salgını başladı. ‘Keçi sütü koronavirüs tedavisinde de yararlı olabilir mi?’ diye araştırma yaparken hoş sonuçlar elde ettik. Salgın sürecinde virüsle laboratuvar ortamında çalışamadığımız için bilgisayar takviyeli data tabanlarında protein peptit etkileşimleri üzerinde çalışma yaptık. Bu projemizle ilgili makaleyi hazırlayıp European Journal of Pharmacology mecmuasına gönderdik. Çalışmamız kabul aldı.”
Çakır, projeyle ilgili laboratuvarda yürütecekleri çalışmaya ait, “Keçi sütünü aldıktan sonra laboratuvar ortamında kimi ön süreçlere tabi tutacağız. Bu süreçlerden sonra proteinini elde edeceğiz. Elde ettiğimiz proteinlerden enzimatik muamelelerle biyoaktif peptitleri açığa çıkaracağız ve bu biyoaktif peptitlerin, ‘invitro’ dediğimiz laboratuvar ortamında değişik hücre kültürlerindeki aktivitelerini inceleyeceğiz.” bilgisini verdi.
AĞIZ VE BURUNDAN KULLANILABİLECEK
Projenin, İZÜ, Marmara Üniversitesi ve İstanbul Teknopark olmak üzere 3 ayağı olduğunu aktaran Çakır, şunları kaydetti:
“Şu anda TÜBİTAK’a yazmak için hazırlık evresinde olduğumuz proje kapsamında fare deneyleri yapacağız. Keçi sütünden saflaştıracağımız proteini ve ondan elde edeceğimiz peptitleri farklı başka fareler üzerinde deneyeceğiz. Peptitleri, koronavirüsün bağlanmış olduğu enzimlere bağlamaya yönelik inhibisyon çalışmaları yapacağız ve bunların bağlanıp bağlanmadığını, inhibe edip etmediğini, bu virüsün bağlanmasına mani teşkil edecek bir durum olup olmadığını inceleyeceğiz. Hoş sonuçlar alırsak bunun ardından de insan deneyi için daha büyük bir proje başvurusu periyoduna geçeceğiz.”
Çakır, projeyle geliştirilmesi planlanan ilaç adayının kullanım alanlarına ait, “Bu peptit üzere öteki bütün casuslar, ilaç olarak da kıymetlendirilebilir, esirgeyici olarak da kullanılabilir. Bu, çalışmanın gidişatına nazaran değişebilir. Projemizde hem oral (ağızdan) hem nazal (burundan) uygulama niyetimiz var. ‘Hangisi daha iyi tesir eder?’ bu açıdan da değerlendireceğiz. Olağan ki önceliğimiz, virüsün bedene girdiğinde insanları bir anda makus duruma düşürmesini engellemek.” sözlerini kullandı.
“KEÇİ SÜTÜYLE VİRÜSTEN KORUNAMAZSINIZ”
Proje bulgularının, keçi sütü tüketimiyle karıştırılmaması gerektiğine dikkati çeken Çakır, şöyle devam etti:
“Keçi sütü içerek Kovid-19’dan korunamazsınız. Keçi sütünü direkt tüketerek bu türlü bir tesirin olması kelam konusu değil. Keçi sütünden evvel proteinini laboratuvar şartlarında elde edip, daha sonra farklı süreçlerle o proteinin yapısını sağlayan peptitleri farklı başka izole ediyoruz. İzole ettiğimiz peptitler de hoş bir sonuç teşkil ederse tahminen sentezleyerek elde edeceğimiz bir sistem ortaya çıkacak. Zira endüstriyel ölçekli düşünmek zorundayız. Bugün bir aşının total üretimi için kaç ay bekleniyor, ilaç sanayisi de bu türlü. Yaptığımız büsbütün Ar-Ge ve laboratuvar ölçekli bir çalışma. Keçi sütünü içerek koronavirüsten korunmak için yarar sağlayamazsınız.”
“BİRÇOK BİLİM İNSANI İLAÇ VE AŞI GELİŞTİRİYOR”
Çakır, Türkiye’de koronavirüs karşı aşı ve ilaç geliştirmek için birçok bilim insanı tarafından çalışma yürütüldüğünü anımsatarak, devletin de dayanağıyla kısa müddette başarılı sonuçlar alınacağını ve salgının üstesinden gelineceğini söz etti.
Proje makalesinin milletlerarası mecmuada yayımlanmasının akabinde İngiltere ve İran’daki bilim adamlarının da projeyle ilgili benzeri makaleler yayımladıklarını lisana getiren Çakır, “Bunlar çok sevindirici, memnun olduk. Projemiz dünyada ilgi gördü. Bu kadar ilgi olacağını beklemiyorduk. Keçi yetiştiricisinden tutun da memleketler arası birçok arenada makalemiz karşılık buldu. İnşallah yararlı olabilecek bir eser ortaya koyabiliriz. Kederimiz, bu yalnızca literatürde bir makalede kalmasın, esere dönüşsün ve yarar sağlasın.” biçiminde konuştu.
Sabahattin Zaim Üniversitesi (İZÜ) Laboratuvarlar Koordinatör Yardımcısı ve Helal Besin Ar-Ge Mükemmeliyet Merkezi Araştırmacısı Yüksek Kimyager Bilal Çakır, tez danışmanıyla yaptığı makale çalışması sırasında koronavirüse koronavirüs karşı tesirli protein keşfettikleri keçi sütünden, ilaç adayı geliştirmek için de proje hazırlığına başladı.
Ensonhaber
