İlknur Şahin / ilknur.sahin@ensonhaber.com.tr
Yüksek potasyum içeriği sayesinde kalbi koruyan kayısı, tansiyonu dengelemekle birlikte kan basıncının olağan seviyelerde seyretmesini sağlıyor.
İçerdiği kalsiyum, fosfor üzere mineraller kemik sıhhati açısından çok kıymetli bir yer tutuyor.
Ağız ve diş sıhhati için faydalı olan altın kıymetindeki bu meyve, bağışıklık sistemini güçlendiriyor, yaşlanmayı bile geciktiriyor.
Bunlar kayısının sıhhat açısından olan yararlarından yalnızca birkaçı…
KALİTESİNİ, MALATYA’NIN TOPRAKLARINDAN ALIYOR
Şeker oranı ile tüketimi epey rahat olan kayısının bir de piyasası var ki; üretildiği ülkenin iktisadını adeta kalkındırıyor.
Kayısı denince de akla birinci olarak elbette Malatya geliyor.
Dünya kuru kayısı ihracatının yüzde 85’inin sağlandığı Doğu Anadolu’nun bu güzide kentinde kayısı adeta şah damarı…
Lisana kolay 50 bin ailenin geçim kaynağı, dışarıdan gelen 40 bin ailenin de istihdam sığınağı…
TÜRKİYE İKTİSADINA YILLIK 400 MİLYON DOLAR KATKI
Malatya’nın kayısı ile bu kadar ön plana çıkmasının nedeni de lezzeti. Bu kentte yetişen kayısı, kalite bakımından başka kentlere hatta ülkelere fark atıyor.
Sebebi ise büsbütün iklimsel. Havası, tabiatı, suyu, toprağı yani kayısıya iyi gelen çabucak her şey Malatya’da bulunuyor.
Yıllık ortalama 100 bin ton kayısının üretildiği kentte, ihracat sayıları da 400 milyon dolarlara kadar çıkıyor.
Yarardan üretici değil, döviz girdiğinin sağlandığı Türkiye de ziyadesiyle yararlanıyor.
TİCARET BORSASI BAŞKANI’NDAN KAYISININ TÜM BASAMAKLARI
Sonbahar, kış ve ilkbahar ayları boyunca çalışan üretici, karşılığını da lakin yaz sonunda alabiliyor.
O denli ki kısmından sofraya tam bir el emeği olan kayısının birçok evresi bulunuyor…
Malatya Ticaret Borsası Lideri Ramazan Özcan, tüm o evreleri Ensonhaber.com okuyucuları şöyle anlatıyor:
– Kayısının evvel Malatya sonra ülke için ehemmiyeti nedir?
“Kayısı yalnızca Malatya için değil, hem bölge hem de ülke açısından çok kıymetli bir eser. Yalnızca istihdam açısından bile bakıldığında dışarıdan gelen 40 bin ailenin geçim kaynağı haline gelmiştir. Hasat periyodu ve sonrasında o aileleri konuk ediyoruz.
Adıyaman, Şanlıurfa, Kahramanmaraş, Mardin, Diyarbakır ve Siirt’ten işgücü transferi yapıyoruz. Yılda ortalama olarak 400 bin ton yaş kayısı koldan indiriyoruz bu bazen 500 bin bazen de 600 bine çıkabiliyor. Kuruya döndüğünde ise bu ton 100 bin ton olarak tamamlanıyor.
Malatya’daki 50 bin ailenin geçim kaynağı olan kayısı, 850 bin nüfusu da dolaylı yoldan etkiliyor. Üretici elde ettiği bu ekonomik karşılıkla kente de katkıda bulunuyor. Hasebiyle kayısı hem ekonomik hem de toplumsal manada çok değerli bir ürün…”
– Üreticiden tüketiciye nasıl ulaşıyor?
“Kayısı 1 yıl üreticinin emek harcadığı bir eser. İlkbahar, sonbahar ve kış bakımlarımız var. Çapalıyor, buduyor, gübreliyor. Haziran ayında meyve bağlama ve sonrasında 630 rakımda hasat başlıyor. Hasat periyodu temmuzda başlayıp, ağustos ortalarında bitiyor. Üretici koldan indiriyor, kükürtleme, organik ve natürel süreçlerini yapıyor. Çekirdeğini çıkarıyor, tekrar kurutuyor. Akabinde da depolama devri başlıyor.
Kuru kayısıda lisanslı depoculuğu 2020 yılında hayata geçirdik. Üretici için iklimlendirilmiş soğuk hava depoları hazırladık. Çok kıymetli bir çalışma bu. Üreticinin finansman sorununu çözmek için de bankalardan faizsiz kullanma, stopajdan ve KDV’den muaf olabilme, sınıflandırıcı laboratuvardan faydalanıp takviye alabilme ve nakliye takviyesi alabilme yolunu da lisanslı depoculukla aştık.
Kurutulduktan sonra da ihracatçıya eseri satma devri başlıyor. Ağustos ayının sonundan itibaren de satış devri ile eser el değiştirmiş oluyor. Depodan ihracatçıya gönderimin akabinde artık iş onlara kalıyor. Depolarda sürece, kükürt ve nem oranlarını Avrupa’nın Amerika’nın dilek ettiği noktaya getirerek ambalaj ve paketleme sürecine geçiliyor. Böylece de ihracat serüveni başlıyor. Sonraki adım ithalat… İthalatçı da bu eseri tekrar ambalajlama metotları ile son tüketiciye sunuyor.”
– İhracattaki hissesi nedir?
“Kayısı, Avrupa Birliği tarafından coğrafik işaret evrakı ile tescillenmiş sayılı eserlerden bir tanesi. Malatya kayısısı, Aydın inciri, Gaziantep baklavası ve daha sonra da zeytinyağımız tescillendi. Kayısı bunlardan biraz farklı bir ürün… Stratejik ve itibar açısından bakıldığında Malatya kıymetli bir üretim merkezi. Dünyada kuru kayısı için tek üretici Malatya diyebiliriz. Coğrafik işaret dokümanı ile Avrupa bunu tescillemiş oluyor. Yani, ‘Dünyada en kaliteli ve besin kıymeti açısından en verimli kuru kayısı Malatya’da yetişir’ diyor.
Aslında ekonomik olarak bunun karşılığını almış değiliz. Coğrafik işaretli evraklar rafta iki fiyatına satılır. Bu mevzuda başarılı bir noktadayız diyemeyiz. Çekirdeğinin de dokümanını aldık. Aslında bu evrakları duvarda asmak yerine, eserleri katma kıymetli bir hale dönüştürerek, kutuda ve ambalajda tüketiciye sunmak ve daha değerli bir noktaya getirmek gerekiyor. Bu hususta mevzunun paydaşlarından biraz daha çaba istiyoruz.”
– Türkiye iktisadına tesiri nedir?
“Kayısı ülke ve kent iktisadına kıymetli bir döviz girdisi sağlıyor. Hem çekirdek hem iç piyasa hem de ihracatı topladığımız vakit yaklaşık 400 milyon dolar civarında üzere bir sayıya tekabül ediyor.”
– İhraç edildiği ülkeler?
“Dünyanın 115 ülkesine ihracat yapıyoruz. Lakin kimi ülkelere gönderdiğimiz ölçüler çok düşük olabiliyor. Amerika bizim en kıymetli alıcılarımızın başında geliyor. ABD’ye yıllık ortalama 15 bin ton kuru kayısı ihracatı yapıyoruz. Avrupa ülkeleri de bizim için kıymetli. Almanya ve Fransa’ya yıllık 7 bin ton kayısı gönderiyoruz. Son vakitlerde Brezilya ve Rusya revaçta. Bu yıl yalnızca Çin’e bin 500 ton ihracat yapmışız. Natürel eser açısından Çin kayısı için iyi bir pazar.”
– Hangi alanlarda ne hallerde kullanılıyor?
“Kayısı endüstriyel bir eser değil. Daha çok ham unsur olarak üretildiği formda tüketiliyor. Marmelat, reçel olarak tüketildiği alanlar da var, tatlı olarak çekirdeğin kullanıldığı alanlar da… Kayısı çekirdeğinin içini kuruyemiş dalında pazarlarken, kabuğu da kozmetik eseri olarak karşımıza çıkıyor. Hatta kabuk ölçüsü düşük olsa da tank palet fabrikalarında da yüzey parlatıcısı olarak kullanılıyor. Yani kayısının her bir modülü Malatya için ekonomik bir gelir.”
– Malatya dışında nerelerde üretiliyor?
“Dünyada yaklaşık 5 milyon ton yaş kayısı üretimi kelam konusu. İspanya, Kaliforniya, Özbekistan, Türkiye’de Mersin, Iğdır üzere yerlerde üretiliyor.”
– Başka bölgelerle kıyaslandığı takdirde Malatya kayısısı neden revaçta?
“Malatya kayısısı bu saydığımız yerlerin çok üstünde… Zira Malatya’daki kadar kaliteli kurutmaları mümkün değil. Büsbütün iklimsel bir özellik. Bu eserin iklimsel bir doku bütünlüğü var. Kalori ve vitamin pahası ile birlikte antioksidan özelliği var. Birçok vilayette üretilen yaş kayısı yalnızca sofralık ve sıkmalık. Hem sofralık hem sıkmalık hem de kurutmalık kayısı yalnızca Malatya’da. Hiçbiri Malatya’nın kayısısına eş paha olamaz. Bizim kayısımızın şeker oranı bile farklı.”
– İklim krizinin Malatya kayısısına tesiri var mıdır?
“İklimden kaynaklanan badireler kayısıyı direkt etkiliyor. İlkbahar geç yağmurları ile karşılaşıyoruz. Çiçek periyodunda uzun vadeli olan yağışlar, kayısıya ziyan veriyor. Yaz devrindeki kuraklık da randımanı düşürüyor. Global ısınmadan kaynaklanan bu değişiklikler, kayısıyı yüzde yüze yakın etkiliyor. Rekolte kaybı yaşıyoruz. Topyekûn bu iklim değişiklikleri ile savaşılması gerekiyor. Her rakım ve her bölgede ağaç dikilmesini tavsiye ediyoruz.”
– Altın bedelindeki kayısının gereğince tanıtımı yapılıyor mu?
“Bir eseri pazarlamanın en kıymetli yolu tanıtmaktır. Tanıtmadığınız hiçbir eseri tüketiciye kabullendiremezsiniz. Dünyanın değerli besin fuarları var. Fransa, Almanya ve Çin de yapılıyor. Pandemi bu fuarlara katılımımızı yavaşlattı. Bu fuarlarda önemli tanıtım yapılabiliyor. Ülke hudutları içerisindeki fuarlara da iştirak gerçekleştiriyoruz. Türkiye’de iyi bir noktadayız ve yıllık 20 bin ton kayısı tüketiyoruz. Türkiye kuru kayısı tüketiminde birinci sırada geliyor. Tanıtım ve fuarlara ehemmiyet veriyoruz. Yeniden de istenilen düzeyde olmamakla birlikte elimizden geleni yapıyoruz.”
Ensonhaber
