Gözlerden gelen imaj eşit kalitede değilse ya da şaşılık nedeniyle her iki göz farklı manzarayı beyne yolluyorsa, görme merkezi bu karışıklığı yok etmek için iyi manzara sağlayan gözden gelen ihtarları tercih eder, başka gözden gelen ihtarları gereğince işlemez, o gözden gelen imajlar iptal edilir ve bu o gözün tembelleşmesine neden olur. Gözlerin görme sisteminde yalnızca kamera misyonu gördüğünü Göz Hastalıkları Uzmanı Op. Dr. Fatma Altınsoy, mevzu hakkında değerli bilgiler paylaştı.
“İÇE KAYMALARDA GÖZ TEMBELLİĞİ DAHA SIKTIR”
Şaşılık, tek ya da iki taraflı yüksek göz bozuklukları, gözbebeğinin birçoklarını kapatan kapak düşüklükleri, doğumsal kataraktlar, doğumsal glokom ve korneadaki kesiflikler en önemli tembellik sebepleri olduğunu söyleyen Altınsoy, “Özellikle tek gözdeki içe kaymalarda göz tembelliği (ambliopi) daha sıktır, dışa kaymalar bu hususta biraz daha şanslıdır. Göz bozuklukları başka temel tembellik sebebidir. İki beğenilen de yüksek bozukluk ya da bir beğenilen başkasından 2 numara ve daha fazla fark oluşu tembelliği tetikleyebilir. Bilhassa hipermetroplarda görme tembelliği daha kolay oluşur. Tembellik gelişiminde birinci birkaç yıl çok kıymetlidir. Ambliop ne kadar erken yaşta başladı ise o kadar ağır seyreder, ne kadar erken saptanırsa tedavi talihi o kadar yüksektir. Bu bilgi bize erken yaşta göz muayenesinin değerini birkez daha hatırlatmalıdır. Toplumdaki görme tembelliği oranını düşündüğümüzde, 25 kişilik bir ana sınıfında 1 çocuğun göz tembelliği olma mümkünlüğü ve onun bizim çocuğumuz olma mümkünlüğünü hatırlamalı ve çocuklardaki göz muayenelerini tıpkı aşı takvimi üzere hiçbir şikayet olmasa da yapılması gereken rutin muayene olarak düşünmeliyiz.” diye konuştu.
Bu nedenle ailesinde göz bozukluğu/ tembellik hikayesi olsun olmasın her çocuğun birinci 1 yaşta, o devir kaçırıldıysa birinci 2 yaşta, sonrasında 4. ve ilkokul öncesi 6. yaşta rutin göz muayenelerinin yapılması gerektiğini belirten Op. Dr. Fatma Altınsoy, “Muayene sırasında damla damlatılarak ölçümler yapılmalıdır. Böylelikle kataraktlar ve bebeklik çağı göz içi tümörleri üzere ender fakat önemli durumlar saptanabilir, hatta yüksek göz bozuklukları erken devirde saptanabilirse tembellik önlenebilir ya da tedavisine başlanabilir. Tedavi ne kadar erken başlanırsa muvaffakiyet bahtı o kadar yüksek olacaktır. Görme tembelliğinde ailelerin yaptığı en temel kusur çocuğun şikayet söylemediği için muayeneye getirilmemesidir. Bebek ve küçük çocukların göz bozukluğunu saptamak için çocukların konuşabilmesi gerekmez. Damla sonrası farklı prosedürlerle göz bozukluğu dereceleri saptanabilir. Çocuğun konuşup görüp görmediğini tabir edecek yaşa gelişinin beklenmesi geri dönülemez bir gecikme yaratabilir. Ayrıyeten, tembellik çoğunlukla tek taraflı olduğundan, çocuk sağlam gözüyle gördüğünden, gözü kapatıp denetim etmediyse tek gözünün az gördü ğünü farketmemiş olabilir. Görme tembelliğine bağlı olarak tek gözünün görmediğini ehliyet ya da askerlik muayenesi sırasında fark eden hastalar ne yazık ki azımsanmayacak kadar çoktur.” formunda konuştu.
Bebeğin her bir gözünü farklı ayrı kapatıp, tek gözün kapatılmasına reaksiyon verip vermediğinin gözlenmesi gerektiğini söyleyen Altınsoy kelamlarına şöyle devam etti: “(Tembel gözle göremediği için sağlam gözün kapatılmasını engellemeye çalışabilir). Çocuğun takibinin izlenmesi, oyuncaklara ilgisinin olup olmadığı, sık göz kırpma, gözlerini çok fazla oğuşturma, başını bir istikamete yanlışsız eğik tutma, televizyona ilgisizlik, tam göremediği için el göz uyumun kâfi gelişememesine bağlı emeklemede gerilik göz bozuklukları ile ilgili uyarıcı bulgular olabilir. Büyük çocuklarda sinemedaki üç boyutlu imgeleri algılayamama da binoküler görme bozukluğunu gösterir. Gözlerde titreme, gözbebeğinde beyazlık, gözlerde ağır kızarıklık ve ışıktan rahatsızlık, fotoğrafalar bir gözbebeğinin kırmızı fakat başkasının beyaz çıkması da önemli göz hastalıklarının bulguları olabilir.”
“BAŞARI ORANI YÜZDE 30-90 ORTASINDA DEĞİŞMEKTEDİR”
Görme tembelliği tedavisinde başarıyı etkileyen en kıymetli faktör hastanın yaşı ve başlangıç görme seviyesi olduğunu belirten Altınsoy, “Hasta çok küçük yaşta tedaviye başlatılabilirse, karşılık hem daha süratli hem de daha iyi olmaktadır. Teşhis sırasındaki görme ne kadar düşükse sonuç o kadar başarısız olur ya da daha uzun vadeli tedavi gerekir. Kritik mühlet geçtiğinde yani 8-10 yaştan sonra ne yazık ki muvaffakiyet pek mümkün değildir. Bu çocuklar, hayat uzunluğu az görmeye mahkûm olurlar, tek taraflı olgularda üç boyutlu görme gerektiren pek çok mesleği yapamazlar ve daha değerlisi görme tembelliği olan bireylerin sağlam gözlerinin travmadan etkilenme riskleri iki gözü de iyi görenlerden çok daha yüksektir. Tedavide birinci yapılması gereken, hastanın var olan refraksiyon kusurunun tam olarak düzeltilmesi yani gözlük muhtaçlığının giderilmesidir. Yalnızca gözlük takmak bile görmede kısmi artış sağlar.” dedi.
Ambliopinin temel tedavisi, sağlam gözün kapatılması olduğunu belirten Fatma Altınsoy kelamlarını şöyle sürdürdü, “Kapama tedavisi, birinci sefer 1100 yıl evvel, ülkemiz sonları içindeki Harran da doğan arap alım İbni Kurra tarafından önerilmiştir. Bugün de farklı formüller denenmekle birlikte en tesirli tedavi kapamadır. Tedavide gaye, iyi gören gözün muhakkak bir mühlet kapatılıp, beyne tek gözün var bildirisi vermek ve görme merkezini tembel gözle görmeye zorlamaktır. Kapamanın müddeti çocuğun yaşına ve tembelliğin seviyesine uygun olarak ayarlanmalı ve nizamlı aralıklarla görme takibi yapılmalıdır. Kapama pamuk ya da peçeteyle değil, cilde yapışan göz kapama bandları ile, nizamlı olarak yapılmalı, varsa gözlük kesinlikle takılı olmalıdır. Bilhassa yakın görmenin çalıştırılacağı antrenmanların tercih edilmesi daha uygun olur. Tedavide hekim deneyimi, doktor- aile ahengi ve ailenin iyi bilgilendirilmesi çok kıymetlidir. Ailenin, kapamanın karşılığına nazaran aylar hatta yıllar uzunluğu istikrarla devam edebileceğini anlaması gerekir. Görme eşitlenene, ya da gözün kapamaya yanıt vermediğinden emin olunana dek kapamaya devam edilmelidir. Orta dereceli tembelliği olanlarda tedavi ile muvaffakiyet oranı yüzde 30-90 ortasında değişmektedir. Kapama tedavisinin gereğinden uzun ya da yanlış göze yapılmasının, çok üzücü olarak kapatılan sağlam beğenilen tembellik oluşturabileceği unutulmamalıdır. Geriye dönüş olmaması için kapamanın birden kesilmemesi, kademeli olarak az azaltılarak kesilmesi kıymetlidir.”
Her çocuğun birinci 2 yaşta kesinlikle göz muayenesi yaptırması erken teşhis ve yüzgüldürücü sonuçlara ulaşmak için çok değerli bir avantaj sağladığını söyleyen Altınsoy kelamlarını şöyle noktaladı: “Görme tembelliği tedavisinde süreç uzun ve vakit zaman yıpratıcı olabilse de hakikat tedavi, sıkı izlem, yanlışsız yönlendirme, disiplin ve çabayla, olabilecek en iyi görme düzeyine ulaşmak mümkündür.”
Ensonhaber
