Beykent Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dekan Yardımcısı Ortodonti Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Sevecen Hatipoğlu, pek çok insanın hayat kalitesini etkileyen diş çapraşıklığı konusu ile ilgili değerli bilgiler aktardı. Hatipoğlu ortodontiyi kısaca; diş-çene-yüz bölgesini ilgilendiren bozuklukların oluşmasını önleyen, mevcut bozuklukların ilerlemesini durduran ve tedavi eden; bunları yaparken tıpkı vakitte iyi bir estetik ve işlev (ısırma, çiğneme, konuşma, gülümseme) sağlamayı amaçlayan, diş hekimliğinin uzmanlık kısımlarından biri olarak tanımlanabileceğini söyledi.
”AĞIZDAN NEFES ALMAK DİŞ YAPISINI BOZABİLİR”
Hatipoğlu; diş çapraşıklığının neden oluştuğu sorusuna şöyle karşılık verdi: “Öncelikle, diş çapraşıklığı ve çene bozukluğuna neden olan sebepleri genel ve lokal olmak üzere ikiye ayırabiliriz. Kalıtım, doğumsal anomaliler, travma, işlevsel bozukluklar ve makûs alışkanlıklar genel faktörler ortasında sıralanmaktadırlar. Kalıtım, iskeletsel ve dişsel anomali oluşmasında tesirli olan en kıymetli faktörlerden birisidir. Kalıtımsal anomaliler, genlerle bir sonraki kuşağa iletilen genetik özelliklerdeki değişikliklere bağlı anomalilerdir. Birtakım iskeletsel bozuklukların oluşumunda %80 kalıtımın tesirli olduğunu bilmekteyiz. Bilhassa alt üst çenelerin ön art istikametteki durum bozukluklarının kalıtımla yakından bağlantısı vardır. Bu nedenle, ortodontik muayenelerin de küçük yaşlarda başlaması gerektiği önerilmektedir.”
Parmak/dudak emme, tırnak yeme, lisan itimi üzere berbat alışkanlıklar sonucunda, olağan işlevsel yapının bozularak patolojik bir yapı ortaya çıktığını söz eden Hatipoğlu, “Parmak emme şiddetli dişsel ve iskeletsel sorunlara neden olabilir. Üç yaşından sonra devam eden parmak emme patolojik kabul edilir ve müdahale kaidedir. Hareketli yahut sabit alışkanlık kırıcılar ile başarılı müdahaleler yapılabilir. Ağız teneffüsü, yanlış bebek beslenmesi üzere işlev bozukluklarına bağlı anomaliler de oluşabilmektedir. Bilhassa ağız teneffüsü, hem dişler hem de çene yüz iskeleti üzerinde kalıcı değişikliklere neden olabilmektedir. O nedenle ağız teneffüsünün erken teşhisi, oluşmuş dişsel / iskeletsel değişikliklerin düzeltilmesi ve önlenmesi çok kıymetlidir.” dedi.
Hatipoğlu, doğuştan gelen dudak damak yarığı üzere, daha anne rahminde bebek oluşurken meydana gelmiş olan doğumsal anomaliler olduğu üzere; doğum esnasında yahut sonrasında meydana gelmiş travmaya bağlı olarak oluşan anomalilerin de mevcut olduğunu söyleyerek, endokrin dengesizlik yahut beslenme bozukluklarının da diş ve çenelerde düzensizliklere sebep olabileceğini belirtti.
Diş sayı (eksiklik/fazlalık) anomalileri, diş boyut ve hal anomalileri, olağandışı labial frenulum (bağ), süt dişlerinin erken kaybı ve yerin korunması, süt dişi retansiyonu, ankiloz, yetersiz yahut hakikat olmayan klinik uygulamalar da ortodontik maloklüzyon oluşturan lokal faktörler ortasında sayılmaktadırlar. Lokal etyolojik faktörlerin, ortodontik maloklüzyon oluşturmasına katkıları tek tek incelediğimizde, diş sayı anomalilerine bakıldığında, en fazla diş sayısı eksikliğinin sırası ile üçüncü büyük azı, üst yan kesici, alt ikinci küçük azı ve alt kesici dişlerde görüldüğünün altını çizen Hatipoğlu, “Diş sayısındaki fazlalığın çapraşıklığa, alt-üst ön dişler ortasında artmış uzaklığa yahut her ikisinin kombinasyonuna; eksikliğin ise dişler ortası boşluklara, diş kaymalarına ve buna bağlı olarak kapanış bozukluklarına sebep olmaktadır. Diş boyut ve biçim anomalilerinden, megadont (dev) dişlerin en fazla daimi üst kesici dişlerde görüldüğünü; çapraşıklık, alt-üst ön dişler ortasında artmış araya yahut her ikisinin kombinasyonuna sebep olduğunu görmekteyiz. Mikrodonti (küçük dişler) de ise dişler ortası boşluklar, diş kaymaları ve buna bağlı olarak tekrar kapanış bozuklukları görülebilmektedir. Derin labial bağ üst ön dişler ortasında boşluğa sebep olabilmektedir. Üst dişler ortasında bağ dokusu sebebi ile boşluk olduğuna tabip tarafından karar verilirse, öncelikle ortodontik tedavi ile diş aralıkları kapatılarak sonrasında cerrahi olarak bağ dokusunun kesilmesi ve ortadan kaldırılması gerekmektedir. Burada sık yapılan yanılgı cerrahi müdahalenin ortodontik tedavi öncesinde yapılması ki bu sonradan ortodontik tedavi ile dişler ortası boşlukların kapatılamamasına sebep olmaktadır.” sözlerini kullandı.
”SÜT DİŞİ ÇÜRÜKLERİ DEĞERLİ BİR PROBLEM”
Hatipoğlu, yaygınlık ve şiddetinin vakitle azalma eğiliminde olmasına karşın, süt dişi çürüklerinin hala birçok ülkenin temel halk sıhhati sorununu oluşturmaya devam ettiğini ve doğal daimi diş sürmesi öncesinde süt dişi çekimini gerektirdiğini söyledi. Süt dişlerinin erken kaybı ile birlikte bu yerin korunamaması durumunda, daimi diş diziliminde bozuklukların meydana gelmekte olduğunu söyleyen Hatipoğlu şu tabirleri kullandı:“Çekilmiş süt dişi boşluğunun her iki yanında yer alan dişler, çekim boşluğuna hakikat kayma ve devrilme eğilimindedirler. Birebir biçimde, aykırı arkta bulunan diş uzayabilir. Bu durum ark uzunluğu ve uzunluğunun kısalmasına bağlı olarak oluşan “semptomatik” yer darlığına sebep olmaktadır. Bu da daimi dişlerin sürme tarafının değişmesine – çapraşıklığa yahut daimi dişlerin sürmesinin bloke edilmesine – daimi dişin gömük kalmasına; estetik olmayan bir gülüş – görünüme; besin birikmesi; artmış çürük ve periodontal hastalık ile maloklüzyonun öteki olumsuz tarafları; değişen oklüzal bağlantılar, buna bağlı olarak erken travmatik temaslara ve uygunsuz çene alakalarının oluşmasının önünü açmaktadır.”
Erken süt dişi kaybının, ortodontik bozukluğa sebep olma potansiyelinde olduğu yahut ortodontik tedavi gereksinimini arttırdığı pek çok çalışma ile belgelendiğini belirten uzman tabip, kelamlarına şu halde devam etti: “Süt dişleri çiğneme işlevini yerine getirmesinin yanı sıra, doğal yer tutucu olarak ta vazife yapmaktadırlar. Bu nedenden ötürü, süt dişlerinin orjinal boyutunun korunması çok kıymetlidir. Çürük, yetersiz yahut gerçek olmayan klinik uygulamalar maloklüzyona sabep olan en kıymetli lokal faktörler ortasındadır. Çürük oluştuğunda süt dişinin orjinal boyutu korunamaz. Çürük dişin orjinal diş boyutunda restore edilmesi değerlidir, bu nedenden ötürü. Aksi halde, çürük dişin önünde yahut gerisinde yer alan dişler, boşluğa yanlışsız kayar ve çapraşıklık ile kapanış bozukluğu oluşturma eğiliminde olurlar. Süt dişlerindeki çürükler ile süt dişlerine yapılmış yanlışsız olmayan onarımlar, dişin yepyeni boyutunun korunamamasına, yer kaybına ve çapraşıklığa neden olmaktadır. Şayet çürük bir süt dişine onarım yapılma bahtı yoksa, çekim yapılıp akabinde çabucak yer tutucu uygulanması gerekmektedir. Böylelikle, süt dişli periyottan daimi dişli periyoda geçiş boyunca süt dişlerinin bakımı ve korunması, bilhassa ark uzunluğu perimetre kaybını önlemek, sonuncu maloklüzyon oluşumunu sonlandırmak ve oluşabilecek ortodontik tedavi gerekliliğini en aza indirgemek açısından önerilmiştir.”
ORTODONDTİK TEDAVİ PROSEDÜRLERİ
Lokal etyolojik faktörlerin, kazanılmış ortodontik maloküzyona sebep olmakta olduğunu söz eden Hatipoğlu, “Kazanılmış ortodontik maloklüzyonun oluşmasını engellemek için de koruyucu- önleyici tedavi çok değerlidir. Pekala, diş çapraşıklığı ve çene bozukluğunun oluşmasını engelleyemedik, bozukluk oluştu, bunu nasıl tedavi ederiz? Genel olarak ortodontik tedavileri hareketli ve sabit olmak üzere iki kümeye ayırabiliriz. Hareketli ortodontik tedavi; makus alışkanlıklar, parmak emme, olağandışı yutkunma üzere faktörlere bağlı olarak gelişebilecek problemleri önlemek, daimi dişlere yer açmak yahut kolay diş kaynaklı bozuklukları düzeltmek maksadıyla çeşitli hareketli aygıtların kullanıldığı tedavi formudur. Ortalama 8-11 yaş ortasındaki, karışık dişlenme devrinde bulunan çocuk hastalara uygulanmaktadır.”
Sabit ortodontik tedavinin ise dişlerin üzerine yapıştırılan, tedavi mühletince çıkarılmayan braketler ve bu braketlerin içinden geçen tellerle yapıldığını söyleyen Hatipoğlu, kelamlarını şu biçimde sonlandırdı: “Braketlerin kendi içerisinde metal ve porselen olmak üzere, çeşitleri vardır. Standart ve her vakit kullandığımız metal braketlere alternatif olarak, yetişkin hastalarda kullanılmak ve daha estetik bir görünüm sağlamak üzere porselen braketler üretilmiştir. Sabit ortodontik tedavi sağlıklı diş ve dişetlerine sahip her yaştaki bireylere uygulanabilmektedir. Yalnızca büyüme gelişim kuvvetleri kullanılarak uygulanacak ortopedik tedavilerde, hastaların faal büyüme gelişim devrinde olması gerekmektedir. Tedavi ile elde edilen sonuçların korunması için, sabit tedavi sonrasında, kesinlikle çeşitli pekiştirme aygıtları ve/veya dışarıdan görünmeyen tellerle uzun vadeli müdafaa yapılmalıdır. Bu tedavi seçeneklerinin dışında, son periyotta revaçta olan şeffaf plaklarla yapılan ortodontik tedaviler de ortaya çıkmıştır. Lakin, hastaya en uygun tedavi hali ve seçeneğinin tekrar, tedaviyi yapacak olan tabibi tarafından önerileceğini unutmayalım. Her hastanın durumu kendine özel ve farklıdır.”
Ensonhaber
