Avrupa Birliği Genişlemeden Sorumlu Komiseri Oliver Varhelyi, Avrupa Parlamentosu Dış Münasebetler Kurulu’na, üyelik müzakereleri devam eden ülkelerin ilerleme raporunu koronavirüs krizi nedeniyle gecikmeli olarak sundu.
Varhelyi, Türkiye’ye yönelik tenkitlerin yüklü olduğu 2020 Raporu’na ait, Akdeniz’deki tansiyonun bölgesel istikrarı ve güvenliği baltalamaya devam ettiğini lisana getirdi.
AB’nin genişlemeden sorumlu komiseri Varhelyi, kurulda Türkiye ile üyelik müzakerelerinin kesilmesi istikametinde getirilen görüşlere, “Raporda biz objektif bir biçimde gerçekleri sıraladık. Olumlu düşünmek için raporda çok az neden var. Şayet Türkiye bu hususlarda adım atma iradesi sergilerse, müzakereler ilerler. Lakin bu mevzudaki kararı verecek olan ülke devlet ve hükümet liderleridir. Bir de tabi Türk otoritelerinin kararı olacaktır” dedi.
SİYASİ KRİTERLER
2020 Türkiye Raporun’un “Siyasi kriterler” başlığı altında, Harikulâde Hal (OHAL) uygulamasının 2018 yılının Temmuz ayında kaldırılmış olmasına rağmen, OHAL rejiminin olumsuz tesirlerinin, demokrasi ve temel hakları önemli ölçüde etkilemeyi sürdürdüğü tespiti yapıldı.
Anayasal yapı çerçevesinde yasama, yürütme ve yargı ortasında sağlıklı ve tesirli bir güçler ayrılığı sağlanmaksızın, tüm yetkilerin Başkanlık seviyesinde toplanmaya devam ettiği, yürütmenin meclis tarafından kontrolünün zayıf kaldığı belirtildi.
Güvenlik ortamındaki iyileşmeye karşın Güneydoğu’daki durumun büyük tasa kaynağı olmaya devam ettiği vurgulanan raporda, “Güneydoğu’da demokratik seçimle belirlenen 47 HDP’li belediye liderinin yerine merkezi hükümet tarafından kayyumların atanması 31 Mart 2019 lokal seçimlerindeki demokratik sürecin sonuçlarını sorgulanır hale getirmiştir” sözüne yer verildi. Terörle gayretin hukukun üstünlüğüne, insan haklarına ve temel özgürlüklere uygun olarak yürütülmesininin sağlanması gerektiği vurgulandı. Sivil toplum üzerindeki baskıların da devam ettiği belirtilerek, Osman Kavala’nın devam eden tutuklu yargılama sürecinin caydırıcı tesir yarattığı, gazeteciler, insan hakları savunucuları, avukatlar, muharrirler ve toplumsal medyaya yönelik ceza davaları ve mahkumiyet kararlarının da sürdüğü vurgulandı.
Türkiye’nin yargı bağımsızlığının bulunmamasına dair tasaların sürdüğü, yolsuzlukla uğraş alanında bir ilerleme kaydedilmediğine dikkat çekilen raporda, “Genel olarak yolsuzluk yaygındır ve tasa verici bir husus olmaya devam etmektedir” denildi.
Örgütlü hatalarla çabada ‘sınırlı ilerleme’ kaydedildiği, Europol ile Türkiye ortasında şahsî bilgilerin paylaşılmasına ait operasyonel işbirliği mutabakatı müzakerelerinin devam ettiği belirtildi.
DIŞ SIYASET VURGUSU
Son aylarda AB ile Türkiye ortasında tansiyonun yükselmesine yol açan dış siyaset evraklarına da yer verilen raporda, Türk dış siyasetinin, “Ortak Dış ve Güvenlik Politikası” kapsamındaki AB öncelikleriyle giderek daha fazla zıt düştüğü vurgulandı:
“Doğu Akdeniz bölgesindeki gerginlikler, Türkiye’nin, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin kendi Münhasır Ekonomik Bölgesi’nde hidrokarbon kaynaklarından yararlanma hakkına karşı çıkan yasadışı aksiyonları ve kışkırtıcı açıklamalarının bir sonucu olarak daha da artmıştır. Türkiye, gerektiği takdirde Memleketler arası Adalet Divanı’na başvurarak, Birleşmiş Milletler Kuralı’na uygun olarak iyi komşuluk bağları, memleketler arası muahedeler ve uyuşmazlıkların barışçı yollardan tahlili konusunda net bir kararlılık sergilemelidir.”
Raporda, AB başkanlarının Türkiye ve Doğu Akdeniz krizini görüşmek üzere 1 Ekim’de düzenledikleri tepe kararlarına da atıfta bulunularak, “AB Kurulu, Yunanistan ve Kıbrıs’a karşı yasadışı faaliyetlerin durdurulmasına yönelik yapan gayretlerin sürdürülmesi şartıyla, bilhassa Gümrük Birliği’nin çağdaşlaştırılması ve ticaretin kolaylaştırılması, beşerler ortası direkt temaslar, yüksek seviyeli diyaloglar ve 2016 AB-Türkiye Bildirisi doğrultusunda göç bahislerinde devam eden işbirliği üzerine odaklanan olumlu bir AB-Türkiye siyasi gündeminin hayata geçirilmesini kabul ettiğini belirtmiştir” denildi.
EKONOMİK KRİTERLER
Raporun “Ekonomik kriterler “ başlığı altında, “Türk iktisadı epey ileri seviyededir, lakin raporun hazırlandığı devirde bir ilerleme kaydetmemiştir ve iktisadın işleyişi konusunda önemli telaşlar devam etmektedir” denildi.
Türk iktisadının, genişlemeci siyasetler ve net ihracatın güçlü katkısıyla, 2018 yazında kurda oluşan keskin paha kaybı ve bunun sonucunda ortaya çıkan sakinlikten beklenenden daha süratli bir formda toparlandığı, fakat, zayıf işgücü piyasası ve şirket bilançolarının iyileştirilmesi muhtaçlığı sebebiyle, toparlanmanın kırılgan seviyede kaldığı vurgulandı.
Koronavirüs krizinin ortaya çıkmasının akabinde, yetkililerin, pandeminin ekonomik tesirini hafifletmek için, kıymetli mali genişleme de dahil olmak üzere, bir dizi tedbir aldığı belirtilerek, “2017’den bu yana bariz bir formda iyileşen cari istikrar, 2019’un sonunda yine bozulmaya başlayarak, ithalat vergilerinin ve tarife dışı pürüzlerin değerli ölçüde artmasına neden olmuştur. Yüksek dış finansman gereksinimi nedeniyle, Türkiye, yatırımcı hassaslığında -pandemi ve artan jeopolitik risklerin ağırlaştırdığı- süratli değişikliklere maruz kalmaya devam etmiştir. Enflasyon çok yüksek bir düzeyden düşse de, yüksek ve gayenin epey üzerinde kalmaya devam etmiştir. Ülkenin fiyata dayalı rekabet gücü, liranın zayıflamasından yararlanmaya devam etmiş ve gerçek efektif döviz kuru 2019’da paha kaybetmiştir, bu trend 2020’de daha da hızlanmıştır” tahliline yer verildi.
Raporda, kayıt dışı iktisadın hala devam ettiği, bilhassa devlet bankalarındaki süratli kredi büyümesi ve kredi verme faaliyetlerini artırmaya yönelik çeşitli düzenleyici tedbirler nedeniyle kırılganlıkların arttığı, gençler ve bayanlar ortasındaki yüksek işsizlik düzeyi, azalan istihdam, düşük işgücü hareketliliği ve yüksek orandaki kayıt dışı çalışma ile birlikte önemli kaygıların sürdüğüne dikkat çekildi.
AHENK SAĞLAMAYA DEVAM
Sonuç kısmında, Türkiye’nin ‘üyelik yükümlülüklerini üstlenebilme yeteneğine’ ait olarak, şu tespitlere yer verildi:
“Her ne kadar çok sonlu bir süratle ve kesimli bir formda olsa da, Türkiye AB müktesebatına ahenk sağlamaya devam etmiştir. Devlet yardımlarının artması ve şeffaflığın olmaması nedeniyle rekabet alanında ve bilgi toplumu ve medya, iktisat ve para siyaseti, gümrük birliği, dış münasebetler ve dış siyaset ve güvenlik ve savunma siyaseti alanlarında bir ekip kilit konularda gerileme örnekleri devam etmiştir. Türkiye, şirketler hukuku, trans-Avrupa ağları ve bilim ve araştırma hususlarında epey ileri düzeydedir ve malların özgür dolanımı, fikri mülkiyet hukuku, mali hizmetler, işletme ve sanayi siyaseti dahil, muhakkak alanlarında iyi seviyede hazırlıklıdır. Türkiye, kamu alımları konusunda, ahenge ait kıymetli boşluklar kelam konusu olması nedeniyle, kısmen hazırlıklıdır. Türkiye tıpkı vakitte, her istikametiyle daha fazla uğraşa gereksinim duyulan, sermayenin özgür deveranı, ulaştırma siyaseti, güç, vergilendirme, ekonomik ve mali birlik ve istatistik üzere alanlarda kısmen hazırlıklıdır. Genel olarak, birçok alanda daha tezli ve daha iyi koordine edilmiş siyasetlerinin oluşturulmasına ve uygulanmasına muhtaçlık duyulmaktadır. Her alanda mevzuatın uygulanmasına daha çok ihtimam gösterilmesi gerekirken, birçok alanda da, AB müktesebatıyla ahenk sağlanması, düzenleyici makamların bağımsızlığının güçlendirilmesi ve idari kapasitelerinin artırılması için kıymetli seviyede ilerlemeye muhtaçlık duyulmaktadır.”
Ensonhaber
