Bursa’nın Gemlik ilçesinde Türkiye’nin Arabası Teşebbüs Grubunca (TOGG) fabrikasının heyetimi devam eden elektrikli yerli araba süreci, İhtilal’in hikayesini halka yine anımsattı.
DEVRİM’İN ÜRETİMİ, 1961’DE CEMAL GÜRSEL’İN TALİMATIYLA BAŞLADI
Şimdiki ismi Türkiye Raylı Sistem Araçları Sanayii Anonim Şirketi (TÜRASAŞ) olan Eskişehir Demiryolu Fabrikalarında periyodun Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel’in talimatıyla 1961’de Türk mühendis ve emekçiler tarafından güç şartlarda 4 araba üretildi.
TEST SIRASINDA AKARYAKITI BİTİNCE, İHTİLAL’İN ÖYKÜSÜNE ORTA VERİLMİŞTİ
Gürsel tarafından “Devrim” ismi verilen bu araçlar, Ankara’ya götürüldü. Araçlardan biri, 29 Ekim 1961’de Cumhuriyet Bayramı merasimlerinde Gürsel’in test gayesiyle kullandığı sırada akaryakıtı bitince durdu. Bunun akabinde trenle Ankara’dan Eskişehir’e getirilen İhtilal, bir müddet fabrika içinde kullanıldı.
YENİ MÜZE ÇALIŞMALARI
Yıllarca TÜRASAŞ tesislerinde hazırlanan camekanlı kısımda sergilenen Devrim’e ziyaretçi ilgisinin artması, müze oluşturulmasına vesile oldu.
MÜZE YENİ BULUNAN NESNELERLE ZENGİNLEŞTİRİLDİ
TÜRASAŞ’ta arabanın üretildiği imalathane ve depolarda araştırma yapılınca İhtilal’in üretimi sırasında kullanılan çeşitli kesimler ve gereçler de bulundu. Bu malzemelerle zenginleştirilen müze, ziyaretçilerin ağır ilgisi göz önüne alınarak TÜRASAŞ tesislerinin farklı bir bölgesinde kuruldu.
Aracın imalinde kullanılan kaynak motoru, matkap ve torna tezgahları, üretim evrelerinin çekildiği fotoğraf makinesi, kumpas, pergel, cetvel, çizim masası, kireç taşından maketi, yedek modüller, Sivas’ta demir yollarında dökülmüş yepyeni motor bloku ve çalışmaların görsellerine de yer veriliyor.
MÜZE, 3 MART 2018’DEN BU YANA ZİYARETE AÇIK
Kapsamlı olarak 5 Eylül 2017’de başlatılan bakımının tamamlanmasının akabinde 3 Mart 2018’de ziyarete açılan “Devrim Arabası Müzesi”nde sergilenen 0002 şasi ve 0002 motor numaralı İhtilal, lastikleri ile ön ve art camı dışında büsbütün yerli olarak kısa bir müddette üretildi.
Yaklaşık 200 Türk mühendis ve personelinin emeğiyle “Siyah”, “Beyaz”, “Mavi Boncuk” ve “Gecekondu” isimleri verilerek 4 adet üretilen ve daha sonra ismi “Devrim” konulan aracın tarihe “Türkiye’nin birinci yerli otomobili” olarak geçmesi de ziyaretçilerin ilgisini artırıyor.
Bilhassa TOGG’un yerli araba üretimi çalışmaları münasebetiyle daha fazla ilgi gören “Devrim”, yeni müzesinin açılmasının üzerinden geçen 2.5 yılı aşkın müddette yaklaşık 320 bin kişi tarafından ziyaret edildi.
GÜVENLİK MÜNASEBETİ İLE AKARYAKITSIZ SAKLANIYOR
Uzun ve kısa farları ayakla açılıp kapanan, kontak anahtarı ve manuel olarak da çalıştırılabilen İhtilal, bu özellikleriyle de dikkati çekiyor. 1.250 kilogram yükünde ve saatte azamî 140 kilometre sürat göstergesine sahip Devrim’e güvenlik gerekçesiyle akaryakıt konulmuyor, aküsü sökülmüş halde bulunuyor.
“59 YIL EVVEL 29 EKİM CUMHURİYET BAYRAMI İÇİN HAZIRLANDI”
Müzenin kurulmasında misyon alan Eskişehir Osmangazi Üniversitesi (ESOGÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Kısmından emekli öğretim üyesi Dr. Cezmi Karasu, İhtilal arabasının 59 yıl evvel 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı için hazırlanan hoş bir kıssa olduğunu söyledi.
Projenin birinci basamağı olan prototipin yapılmasının muvaffakiyetle tamamlandığını, Eskişehir’deki fabrikada hiçbir işin yarım kalmadığını belirten Karasu, “Dönemin kuralları prestijiyle bir araba fabrikasının üretimi için uygun taban ve sermaye bulunamadığı için seri üretime geçilemedi. Güçlü bir yabancı ithalatçı ve daha sonra da yerli ortaklarla imalata geçen bir araba lobisi vardı. Bu lobi prototipin yapılması etabı ve sonrasında basının güçlü kalemleri kullanılarak anti üretim kampanyası yürüttü. Çok güçlü de bir kampanyaydı.” diye konuştu.
Karasu, arabanın fiyatının bile belirlendiğini, 30 bin liradan satışına karar verildiğini anlattı.
Prototipin, 120 günlük müddet olmasına karşın Eskişehir Demiryolu Fabrikalarında öbür demir yolları fabrikalarından gelen mühendislerin de katkısıyla 90 günde tamamlandığını aktaran Karasu, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“İnsanlarımız çoklukla iki arabanın varlığından haberdarlar; akaryakıtı bitmiş siyah araba ve bugün hala müzede sergilenmekte olan beyaz araba. Lakin 4 araba imal edildi. Bu arabalarla birlikte değişik araçlarda kullanılmak üzere değişik güçlerde 10 motor imal edildi.”
“DEVRİM’İN ÖYKÜSÜ, TOGG İLE TAMAMLANACAK”
Karasu, Türkiye’nin TOGG üretimiyle piyasaya girmesini fevkalâde heyecan verici bir durum olarak nitelendirdi. Devrim’de hayata geçirilemeyen fabrika inşasının çok değerli olduğunu tabir eden Karasu, “Devrim’in öyküsünün tamamlanıyor olması bakımından TOGG değerli bir proje.” dedi.
Ensonhaber
