Koronavirüs salgını kapsamında alınan önlemler ve verilen takviyelerin bir yansıması olarak bütçe açığında eylülde artış yaşanırken, bütçe açığının Yeni İktisat Planı (YEP) maksatları doğrultusunda ilerlendiği vurgulanıyor.
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan datalara nazaran, eylülde merkezi idare bütçe sarfiyatları 108 milyar 600 milyon lira ve bütçe gelirleri 78 milyar 900 milyon lira olurken, bu doğrultuda bütçe açığı da 29 milyar 700 milyon lira seviyesinde gerçekleşti. Bütçe, bu yılın 9 ayında ise 140 milyar 600 milyon lira açık verdi.
KORONAVİRÜS SALGINI BÜTÇE AÇIĞI ÜZERİNDE TESİRLİ OLDU
Yılın birinci çeyreğinde de bütçe performansı maksatlarla uyumlu seyrederken, koronavirüs sonrası gelişmeler nedeniyle bütçe açığının GSYH’ye oranı öngörüsünde revizyona gidilmişti.
Kelam konusu oranın bu yıl sonunda yüzde 4,9 olacağı öngörülürken, eylül ayı gerçekleşmelerine bakıldığında bütçe açığının YEP gayeleri doğrultusunda ilerlediği görülüyor.
“İMAR BARIŞINDAN 93 MİLYON LİRA, BEDELLİ ASKERLİKTEN 125 MİLYON LİRA GELİR”
Ekonomist Haluk Bürümcekçi, bahse ait yaptığı değerlendirmede, eylül ayında vergi tekrar yapılandırmaları kapsamında bütçeye ek 461 milyon lira gelir yazıldığını, ayrıyeten imar barışından 93 milyon lira ve bedelli askerlik düzenlemelerinden 125 milyon lira gelir elde edildiğini söyledi.
Öbür taraftan, özelleştirme gelirlerinin 400 milyon lira olduğuna işaret eden Bürümcekçi, “Bu sonuçlarla 9 aylık açık 140 milyar 6 milyon liraya yükselirken, geçen yılın tıpkı devrinin bariz üzerinde kaldı. Son 12 aylık istikrar de 178 milyar 5 milyon liraya yükseldi.” dedi.
Vergi tahsilatındaki değişimin, direkt vergi tahsilatlarındaki zayıflamaya rağmen dolaylı vergilerdeki toparlanmayla gücünü koruduğunu belirten Bürümcekçi, şunları kaydetti:
“Gelir vergisi yıllık yüzde 4,3 ve kurumlar vergisi yıllık yüzde 41,7 geriledi. Yurt içi ekonomik aktivitedeki bir evvelki ayın gelişmelerini iyi yansıtan vergilerden, dahilde alınan KDV geçen yılın birebir ayına nazaran yüzde 33,6 arttı. İthalde alınan KDV ise ithalatın toparlanmasıyla yüzde 57,1 artış yaşandı. Tarifelerdeki yükseliş nedeniyle gümrük vergisi yıllık artışı yüzde 62,9 oldu. İç talebi daha iyi yansıtan toplam ÖTV gelirlerinde ise yüzde 30 artış gerçekleşti. Talep açısından daha belirleyici gösterge olan motorlu taşıtlardan alınan ÖTV’de yıllık bazda yüzde 320,5 artış izlenirken, bu artış güçlü tüketim malından alınan ÖTV’de yüzde 108,6 seviyesinde gerçekleşti.”
“BÜTÇE AÇIĞININ YEP VARSAYIMINA YANLIŞSIZ YÜKSELİŞİNİ SÜRDÜRÜR”
Bürümcekçi, eylülde faiz dışı harcamalarda besbelli yükseliş yaşandığına dikkati çekerek, “Bunda en değerli etken cari transferler altındaki en büyük kalemlerden olan sıhhat, emeklilik ve toplumsal yardım masraflarının yüzde 37 artması oldu. Bu durum cari transferleri yüzde 37,8 artırdı. Mal-hizmet alım masrafları ise savunma-güvenlik kalemindeki yüzde 65,9 artışın tesiriyle yıllık yüzde 49,9 yükseldi. Faiz dışı harcamaları yükselten bir öteki değerli bir etken ise kara yolları üzere büyük yatırım harcamalarını içeren sermaye masraflarının yüzde 77,4 artış göstermesi oldu.” diye konuştu.
“DESTEKLER UZATILABİLİR”
Bürümcekçi, bütçe açığının YEP varsayımına gerçek yükselişini sürdüreceği öngörüsünde bulunarak, şu değerlendirmeleri yaptı:
“Eylül sonunda açıklanan YEP’te programdan en büyük sapmanın gözlendiği alanlardan biri olan bütçe istikrarı için evvelki kestirime nazaran 2 puanlık artışla yılı ulusal gelire oranla yüzde 4,9 açıkla kapatması öngörülmüştü. Eylül sonunda son 12 aylık açığın yüzde 3,8 düzeyinde olması kalan aylarda bariz bozulmanın devam edeceğini düşündürmekte. Kısa çalışma ödeneği ve fiyatsız müsaadelerde günlük 39 lira ödenmesi üzere maliyetlerin ise Türkiye İş Kurumu tarafından karşılandığı biliniyor. Bu doğrultuda, kurumun bütçesinin yılın dokuz ayında 22 milyar 100 bin lira açık verdiği görülmüştü. Bu ödemelerin ekim sonuna kadar uzatıldığı da açıklanmıştı. Ayrıyeten, kelam konusu dayanak paketlerine yenilerinin ek edilmesi, genişletilmesi yahut uzatılması da kelam konusu olabilir.
KDV TAHSİLATLARI DENGELEYİCİ ÖGE
Öte yandan, dolaylı vergilerin iç talep artışından olumlu etkilenmesi ve ertelenen KDV tahsilatların son çeyrekte tahsil edilecek olması ise kısmen dengeleyici olacak. Hasebiyle bütçe açığının bu yılı yüzde 5 civarında bitirme mümkünlüğü çok yüksek görünüyor.”
Ensonhaber
