Steinbeck, edebiyat dünyasında gerçekçi roman ve hikaye müellifi olarak yerini aldı. Kendisi 27 Şubat 1902’de, dünyaya bir ırgat ailenin çocuğu olarak gelmişti. Yoksulluğun, çok çalışmadan bir şeye ulaşılmayacağının ne manaya geldiğini çok erken öğrenmişti. Gerçekçi yapıtlarının gerisinde işte bu doğuş vardı.
Steinbeck, yazmaya öğrencilik yıllarında başladı. Çok okuyordu. O denli ki okulu bitirememişti tahminen; fakat iyi bir okur olmuştu. Vakitle da iyi bir muharrir olacaktı. Yazarlığa birinci profesyonel adımını 1929’da, birinci kitabı ‘Altın Kupa’ ile attı. Bir vakitler çalıştığı Salinas Vadisi yapıtlarının daimi yeri oldu. Müellifliği boyunca ırgatlık tecrübelerinden yola çıkarak emekçilerin neler hissettiklerini, hayat şartlarını, münasebet kurma biçimlerini anlattı. Uzun uzun. Ve gerçek!
Steinbeck başarılı bir yazardı. Yaşarken ödüllendirildi. Onun ismi ile andığımız Gazap Üzümleri ve Fareler ve Beşerler, en ünlü kitaplarıydı. Bir ailenin Oklahoma’dan Kaliforniya’ya göçünü anlattığı Gazap Üzümleri, Pulitzer ve Ulusal Kitap Ödülü’ne layık görüldü. 1962’de ise, Steinbeck’e, edebiyata kazandırdıklarından sebep Nobel Edebiyat Mükafatı verildi…
Steinbeck, bilhassa gerçekçi roman ve hikayeleri ile başarılı bir yazardı. Bunun yanında iyi bir mektup yazarıydı. Steinbeck’i bu kadar anmamın sebebi ise, Nobel’den bir yıl sonra 1963’te muharrir adaylarına, aslında yazarlığa yeni adım atanlara diyeyim, yazdığı bir mektup. Onun tavsiyeleri de kulağımızın bir köşesinde dursun.
İşte o mektup!
Keyifli okumalar…
STEINBECK’İN KALEMİNDEN
Sevgili müellif,
Stanford’daki kıssa yazma kursuna katılmamın üstünden çok uzun vakit geçmesine karşın, o zamanki deneyimlerimi çok iyi hatırlıyorum. Gözlerim parlıyordu ve hoş öykü yazmanın kapalı formülünü öğrenmek için kendimi hazırlamıştım. Bu yanılsama çok kısa sürdü. Bize söylenene nazaran iyi bir öykü yazmak için yalnızca bir yol vardı; o da iyi bir öykü yazmak! Öykünün nasıl yazıldığını görmenin dışında, iyi bir kıssa yazmak lakin yazıldıktan sonra anlaşılabilir. Bize söylediklerine nazaran öykü yazmak en sıkıntı biçimdi, bu argümanların ispatı olarak da, dünyada çok az hoş kıssa olmasını gösteriyorlardı.
Bize söylenen birinci kural çok kolaydı:
Etkileyici bir kıssa, müelliften okura bir şeyler iletmeli ve bu iletilenler, öykünün harikalığının ölçütü olmalıydı.
Bunun dışında bir kural yoktu. Bir kıssa etkileyici olduğu sürece rastgele bir şey hakkında olabilir ve rastgele bir tekniği ya da manası içerebilir. Bu kuralın bir alt başlığı olarak, bir muharririn ne söylemek istediğini yani ne hakkında konuştuğunu bilmesi gereklidir. Örnek olarak, öykümüzün özünü bir cümleye indirgemeye çalışırken, onu üç-altı ya da on bin söze kadar genişletebilecek kadar iyi bilmeliyiz.
Kıssa yazmanın bâtın formülü, zımnî içeriği budur. Bundan fazlası yoktu. Biz müelliflik yolunda artık yalnızdık. Bazı kötü kıssaların içine atılmalıydık. Şayet harikalığın tüm sırlarını keşfetmeyi umsaydım, benim uğraşıma verilen notlar bana gerçekleri gösterirdi. Ve şayet adaletsiz bir formda eleştirildiğimi hissetseydim, yıllarca editörlerin takdirleri benim değil, hocaların tarafını tutardı. Okulda yazdığım öykülerin düşük notları, yayınevlerince yüzlerce kez reddedilen öykülerimde yankılandı.
NIYE BEN BU TÜRLÜ BİR KISSA YAZAMIYORDUM?
Bu adil gözükmüyordu. İyi bir kıssa okuyabiliyordum, hatta onun nasıl yazıldığını biliyordum. Niye ben bu türlü bir kıssa yazamıyordum? Tahminen de iki öykü birbirine benzemeye yürek edemediği için okuduğum hoş kıssa üzere yazamıyordum. Yıllar geçtikçe, birçok harika öykü yazdım ve bahtımı deneyip onları yazdığım dışında onların nasıl yazıldığını hala bilmiyorum.
Şayet öykü yazmada bir tılsım varsa ve ben bu tılsımın var olduğuna inansam bile hiç kimse bunu jenerasyondan nesle aktaracak bir reçete haline getiremez. Formül, yalnızca müellifin kıymetli bulduğu şeyleri okura iletme dürtüsünde zımnidir. Şayet müellif bu dürtüye sahipse, bunu iletecek bir yol bulur. Bir öyküyü iyi yapan harikalığı ya da bir kıssayı berbat yapan yanılgıları algılamalısınız. Aslında makus öykü dediğimiz, etkisiz olan öyküdür.
Yazdıktan sonra bir kıssayı kıymetlendirmek çok sıkıntı değildir; lakin yıllar geçse de bir kıssaya başlamak beni vefat fikri kadar korkutur. ‘Korkmuyorum!’ diyen muharrir memnundur; fakat vasat olduğunun ve iyi bir öykü yazmaktan çok uzakta olduğunun farkında değildir.
MUHARRIR OLMAK SAHIDEN ÇOK UZUN VAKIT ALDI VE HALA DEVAM EDİYOR
Bana söylenen tavsiyelerin birazını hatırlıyorum. Bu tavsiyeler, çok heyecanlı ve bereketli yirmili yaşların coşkunluğunu hissettiğim ve tüm dünyanın müellif olmaya çalıştığına inandığım zamanlardaydı.
Bana söylenen şey:
“İyi bir öykü yazmak çok uzun vakit alacak ve hiç para kazanamayacaksın. Avrupa’ya gitmen senin için daha iyi olabilir.”
‘Niçin?’ dedim:
“Çünkü Avrupa’da fakirlik şansızlıktır ama Amerika’da fakirlik utanç verici bir şeydir. Fakirliğin utancına katlanıp katlanamayacağını merak ediyorum.”
Depresyona girmek çok uzun vakit almadı. O vakit herkes yoksuldu ve çok fazla da utanılacak bir şey değildi. Ve fakirliğe katlanıp katlanamadığımı asla bilemeyeceğim. Ama hocamın bir bahiste haklı olduğuna eminim. Yazar olmak hakikaten çok uzun vakit aldı ve hala devam ediyor.
(Çeviri: Barış Berhem Acar)
*
Damla Karakuş
Instagram:
Ensonhaber
